حقیقت جیب و سفره مردم

انتشار آمار تولید ناخالص داخلی تابستان ۱۴۰۲ از سوی مرکز آمار نشان می‌دهد که حجم مخارج خانوار با عبور از سطح ۱۱۶هزار میلیارد تومان به قیمت پایه ثابت سال ۹۰، رکورد جدیدی را ثبت کرده و به بالاترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است.

به گزارش ایران مامن، این آمار دو معنای آشکار دارد؛ اول این‌که مخارج خانوارها به سطحی بی‌سابقه رسیده و دوم پولی در بساط بوده که هزینه شود. البته از دید بسیاری یک معنای مستتر از این آمار استخراج می‌شود مبنی بر این‌که ارزش بودجه جاری خانوارها به تبع ارزش پول ملی به کمترین میزان خود رسیده است.

وضعیت دخل و خرج خانوارهای ایرانی موضوعی است که مرکز مناقشات متعددی قرار گرفته است. چندی پیش روزنامه «کیهان» با اشاره به سفرهای مردم در تعطیلات و صف‌هایی که در فروشگاه‌های برای خرید انواع کالا شکل می‌گیرد نتیجه‌گیری کرد که اوضاع اکثریت شهروندان آن‌طورها هم که می‌گویند بد نیست.

در سوی مقابل، «جمهوری اسلامی» اخیرا نوشته است: طعم تلخ گرانی و افزایش چندباره قیمت‌ها، چند ماهی است که کام مردم را به شدت به تلخی کشانده است. رصد بازار کالاهای اساسی نشان می‌دهد این روزها نرخ برخی اقلام مصرفی و خوراکی یک بار دیگر افزایش یافته، در حالی که حقوق و دستمزدها سالانه یک بار افزایش می‌یابد. روند عملکردی مدیران اجرایی کشور در سال‌های اخیر نشان داده که این سیاست‌ها عملاً به گسترش فقر و فقیرپروری در کشور منجر شده و نه‌تنها باری از دوش مردم برنداشته بلکه بارهای سنگین‌تری بر مردم تحمیل کرده که سرفصل‌های مالیاتی و محدودیتی بودجه سال آینده، از جمله آنهاست.

در این میان، تحلیل روزنامه «دنیای اقتصاد» می‌گوید: آنالیز آمار حساب‌های مالی حاکی از آن است که مصرف حقیقی خانوار در دو سال اخیر یک روند صعودی را طی کرده و در تابستان سال جاری به بیشترین مقدار ۱۵سال اخیر رسیده است.

برخی این افزایش مصرف را ناشی از بهبود رفاه خانوار تلقی می‌کنند که پس از گذر از دوران کرونا، مصرف خانوار رشد کرده است. اما زیر پوست این آمار صعودی چه می‌گذرد؟ کارشناسان این نکته را مطرح می‌کنند که الزاما رشد مخارج خانوار نمی‌تواند نشان‌دهنده رفاه باشد و باید کیفیت مخارج و نوع آن مورد تحلیل قرار گیرد. این احتمال وجود دارد که با توجه به سبقت تورم خوراکی‌ها از متوسط کل، خانوارها برای مهیا کردن سبد قبلی، نیاز به هزینه بیشتری دارند. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که خانوارها در دوسال اخیر از سطح پس‌انداز خود کاسته باشند و بخش قابل توجهی از درآمد خود را صرف هزینه‌های جاری می‌کنند که این امر به معنی افت رفاه خانوار در بلندمدت است؛ با این حال انتشار جزئیات هزینه بخش خصوصی در آمارهای حساب‌های مالی می‌تواند تصویر روشنی از کیفیت مصرف خانوار ارائه کند.

اخبار مرتبط

جیب مردم؛ دقیق‌ترین دماسنج اقتصادی

کار، بیکاری و مساله آمار پشت پرده

اقتصاد ایران طی نزدیک به یک دهه شاهد موج شاهد افت رفاه و کاهش مخارج مصرفی بخش خصوصی بوده است. نخستین موج کاهش مصرف بخش خصوصی به وضع تحریم‌های بین‌المللی در ابتدای دهه ۹۰ شمسی بازمی‌گردد. در این سال‌ها، با وضع تحریم‌ و افت درآمدهای نفتی و همچنین جهش قیمت ارز، مصرف شاهد افتی چشمگیر بود.

موج دوم افت رفاه ایرانیان در سال ۱۳۹۴ و هم‌زمان با افت قیمت نفت در بازارهای جهانی به وقوع پیوست. چند سال بعد یعنی در ازدیبهشت ۹۷ و با خروج ترامپ از برجام، بار دیگر یک سال تمام اقتصاد ایران افت در سطح مصرف خصوصی را تجربه کرد. این روند بلافاصله با شروع بحران کرونا به مدت دو فصل دیگر تداوم پیدا کرد و در تابستان ۹۹ به اوج خود رسید؛ وضعیتی که امتداد آن را در شرایط کنونی نیز می‌توان دید.