یک «سوت» شایعه برای هزاران «شمش‌» طلا

روزیکشنبه ۲۸ مرداد، بازار طلا با یک شوک عجیب در طرف تقاضا روبرو شد. شکل‌گیری ازدحام خریداران مقابل طلافروشی‌ها، نه تنها تعجب مردم را برانگیخت، بلکه طلافروشان هم می‌گویند غافل‌گیر شدند.

به گزارش ایران مامن، «م. مرادی» یک طلافروش در منطقه ۹ تهران، حجم فروش خود در روز یکشنبه را بسیار فراتر از شب عید دانست. به گفته او تقاضای خرید طلا  به ویژه طلاهای کم‌وزن و حتی کارکرده در روز یکشنبه بی‌سابقه بود، تا جایی که تا دیروقت مغازه باز بود و فروش داشتیم. «محمد کشتی‌آرای» نایب‌رییس ۷۵ ساله اتحادیه طلا و جواهر ایران هم این پدیده را بی‌سابقه خوانده است. اما چه عاملی توانست چنین اتفاقی را رقم بزند؟

یکشنبه همزمان بود با ۱۳ صفر؛ روزی که از هفته قبل از آن در شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام به عنوان «روزی خوش یمن» برای خرید طلا معرفی می‌شد.

بر اساس این تبلیغات، خرید طلا در این روز از ماه صفر، موجب برکت شده و وضعیت اقتصادی خریدار را متحول خواهد کرد. شکل‌گیری صف‌های خرید مقابل طلافروشی‌ها نشان داد که این شایعه کارگر افتاده، تا جایی که این جهش یکباره تقاضا، موجبات افزایش ۷۵۰ هزار تومانی قیمت سکه را فراهم کرد.

به گفته طلافروشان، این باور در سال‌های قبل هم میان برخی مردم رواج داشت، ولی امسال به طرز عجیبی فراگیر شد.

به گفته کشتی‌آرای، درخواست انبوه برای خرید طلا در روز ۱۳ صفر امسال، تنها به دلیل تآثیر محتوای فضای مجازی روی مردم بوده است.

کشتی‌آرای در عین حال اثرگذاری فضای مجازی بر رفتار  و باور مردم را «تأمل برانگیز» دانست و گفت باید بررسی شود که چگونه فضای مجازی توانسته بر باورها و اعتقادات مردم چنین اثری بگذارد.

در حالی امسال گزاره «خوش یمنی» خرید طلا به باور تعداد قابل توجهی از مردم تبدیل شد و مبنای رفتار آنها قرار گرفت که بر اساس بعضی باورهای مذهبی و به طور سنتی، ماه صفر مانند محرم، ماهی «سنگین» تلقی شده و خرید کردن در آن ناخوشایند و نامبارک شناخته می‌شود.

در روزگاری نه چندان دور، حتی مادربزرگان ما، سیاه‌پوش، آرایشگاه نرفته و خرید نو نکرده، این ۲ ماه را به پایان می‌رساندند. حتی هنوز هم این باور در میان بخش قابل‌نوجهی از جامعه به ویژه مذهبی‌ها وجود دارد.

برخی فعالان بازار طلا تکرار این پدیده در هفته آخر صفر را هم پیش‌بینی می‌کنند، چرا که به گفته آنها در سال‌های گذشته برخی هفته آخر صفر را تاریخی مبارک برای خرید طلا می‌دانستند، اما با اتفاقی که در ۱۳ صفر افتاد، امکان تکرار آن در هفته آخر این ماه هجری نیز وجود دارد.

برخی، طلافروشان را عامل اصلی تولید و ترویج این شایعه معرفی می‌کنند، ولی از نگاه ناظران این میزان از هماهنگی از سوی طلافروشان دور از ذهن است.

طیفی هم واردکنندگان طلا را در مظان اتهام قرار می‌دهند. «تجارت‌نیوز» به نقل از یک فعال بازار طلا نوشت: کسی که طلا را با هر هدف و مصرفی وارد می‌کند، بالاخره باید آن را در بازار بفروشد.

بعضی نیز منبع این شایعه را «ایران خودرو» می‌دانند با این استدلال که با آزاد شدن حساب‌های وکالتی شده متقاضیان پس از پایان قرعه‌کشی، حدود ۴۶۰ هزار میلیارد تومان به یکباره به بازار تزریق می‌شود و بعید نیست که خودروساز با ترویج این شایعه به دنبال تعدیل‌بخشی به میزان تقاضای مشتریان قرعه‌کشی خودرو باشد.

شماری اما نهادهای امنیتی را عامل این شایعه می‌دانند. «ایران اینترنشنال» در این باره نوشت: اینکه فقط ۴۶۰ هزار میلیارد تومان در طرح قرعه‌کشی ایران‌خودرو بلوکه شده، نشان می‌دهد چه پول داغ بالقوه‌ای در دست شهروندان ایرانی است.

به ادعای این شبکه، از ابتدای سال جاری سه بار بازار ایران دچار شوک شده است. شاید دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی به نتیجه رسیده که شوک چهارم، آن‌هم در آستانه تشکیل دولت جدید که با وعده بهبود اوضاع بر سر کار آمده است، می‌تواند به مراتب قدرتمندتر باشد. در این رویداد، حداقل بخشی از آن پول داغ بالقوه که می‌توانست در روز واقعه به بازار سرازیر شود، به‌طور کنترل‌شده‌ای به طلا تبدیل شده است.

عامل شیوع این شایعه هرچه باشد، زمینه‌ها و علل پذیرش آن از سوی مردم مهم‌تر و تابع عوامل جامعه‌شناختی و اقتصادی است؛ مردمی که بیش از آن که بر نتیجه‌بخش بودن تلاش و سعی خود در یک ساختار اقتصادی شفاف، سالم و منطقی امیدوار باشند، هر دم برای کاهش بار مشکلات معیشتی و متحول کردن وضعیت اقتصادی‌شان به سرابی خارج از چارچوب منطق اعتماد و اتکا می‌کنند، خواه همستر تلگرامی باشد، خواه شایعه‌ای بی‌مبنا و حتی خلاف باورهای سنتی.

✍🏻 اعظم حمیدپور