ایران و آمریکا؛ مکمل‌هایی برای دیپلماسی پنهان

گزارش «نیویورک تایمز» درباره دیدار محرمانه سفیر ایران در نیویورک با «ایلان ماسک» شریک تازه «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آتی آمریکا، مهم‌ترین خبری بود که یکی دو روز گذشته مورد توجه قرار گرفت و واکنش‌های متعددی به دنبال داشت.

نیویورک تایمز ضمن توصیف مثبت بودن فضای این ملاقات که مدعی شده دوشنبه گذشته در اقامتگاه «امیرسعید ایروانی» انجام شده، به نقل از منابع خود که آن‌ها را مقامات ایرانی خوانده نوشته است: سفیر ایران به ماسک در این دیدار گفت که باید معافیت‌هایی از تحریم‌ها از وزارت خزانه‌داری دریافت کرده و برخی از کسب‌وکارهای خود را به تهران بیاورد.

«آسوشیتدپرس» دیگر رسانه مطرح آمریکایی جزئیاتی دیگر درباره این دیدار را منتشر ساخته و گزارش داده برنامه هسته‌ای تهران و چشم‌انداز بهبود روابط ایران و ایالات متحده مهم‌ترین محور این جلسه بوده و طرف ایرانی ملاقات با ماسک را خواستار شده است.

همه این‌ها در حالی است که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به کلی این دیدار را تکذیب کرده و به «ایرنا» گفته از فضاسازی‌ گسترده رسانه‌های آمریکایی در این خصوص ابراز تعجب کرده است؛ تکذیبی که با توجه به شرایط خاص مناسبات ایران و آمریکا چندان جدی گرفته نمی‌شود.

به گزارش «انتخاب» ممکن است دموکرات‌های خشمگین از شکست یا اطرافیان تندرو ترامپ به خصوص گزینه‌های وزارت امور خارجه و مشاور امنیت ملی دولت بعدی، باعث لو رفتن این ملاقات شده باشند یا کار کار گروه‌های رادیکال داخلی و مخالفان توافق باشد.

در یکی از شدیدترین واکنش‌ها به ملاقات سفیر ایران با ایلان ماسک، «حسین شریعتمداری» در «کیهان» نوشت: اکنون این پرسش از برادر عزیزمان جناب آقای پزشکیان در میان است که آیا ملاقات نماینده ایران در سازمان ملل متحد با نماینده ترامپ، به صورت «پنهان»! و در یک مکان «مخفی»! و خودداری طرفین از اعلام‌نظر درباره انجام این ملاقات، با اطلاع رئیس‌جمهور محترم کشورمان صورت پذیرفته و یا بدون اطلاع ایشان بوده است؟! …از آنجا که این ملاقات با مواضع بارها اعلام‌شده رئیس‌جمهور همخوانی ندارد، بعید به نظر می‌رسد که با اطلاع ایشان صورت پذیرفته باشد. اگرچه در این میان، نمی‌توان و نباید نقش برخی مشاوران بداندیش و کج‌اندیش به رئیس‌جمهور را نادیده گرفت!

این در حالی است که همزمان روزنامه «جمهوری اسلامی» در گزارشی آورده است: هر چند این خبر و گفتگو رسمیت ندارند ولی می‌توانند آغازی برای پیمودن راهی جدید در سیاست‌ خارجی کشورمان تلقی شوند. …مسئولان نظام جمهوری اسلامی نباید به سیاستی متمایل شوند که راه را برای تحقق خواسته‌های دشمنان این نظام باز می‌کند. تردید نباید کرد که دیپلماسی اگر حساب‌شده، هوشمندانه و برنامه‌ریزی شده باشد از هر سلاح دیگری قوی‌تر و کارآمدتر است. دیپلماسی قوی می‌تواند تمام سلاح‌های دشمن را از کار بیندازد و راه را بر اجرائی شدن توطئه‌ها ببندد.

مرتبط:

ایران و آمریکا؛ فرصت‌های از دست‌رفته و پیش رو

برخی طرفداران مذاکره نیز چنین تحلیل کرده‌اند که اگر این گفت‌وگو در زمان دولت سیزدهم به انجام می‌رسید با چنین واکنش‌هایی مواجه نمی‌شد و غرض اصلی در شرایط کنونی به شکست کشاندن برنامه دولت «مسعود پزشکیان» در فرایند تنش‌زدایی در سیاست خارجی است.

به هر حال آنچه مشخص است با توجه به شرایط سیاسی آمریکا و چیدمان تیم سیاست خارجی که احتمالا در دوره ترامپ زمام امور را به دست خواهند گرفت، مذاکرات پنهان احتمالی به تنهایی راه به جایی نخواهد برد و علاوه بر لابی‌های یهودی، مخالفان سرسختی در کنگره و دولت خواهد داشت.

در ایران نیز شرایط حتی دشوارتر از زمان انعقاد برجام است و به دلایلی مانند ترور سردار سلیمانی در دوره نخست ترامپ و نقش آمریکا در جنایات یک سال گذشته اسرائیل و حمله صهیونیست‌ها به ایران، مخالفت‌ها با تنش‌زدایی در محور تهران-واشنگتن بسیاری جدی است.

در این اوضاع بسیاری چشم به تصمیمات شخصی ترامپ دوخته‌اند که در ابتدای کار خود به چه شکل تحریم‌های ضدایرانی را اجرا خواهد کرد و آیا سیگنالی برای نشان دادن امکان توافقات ابتدایی در مذاکرات احتمالی به سمت تهران خواهد فرستاد؟

خودداری از اجرای سفت و سخت تحریم‌ها و وضع برخی معافیت‌ها و مشوق‌ها خواهد توانست امکان گشایش روزنه‌های دیپلماسی اقتصادی را بین بخش‌های خصوصی دو کشور فراهم سازد ضمن اینکه دیپلماسی مسیر دوم (Track II diplomacy) شامل رفت‌وآمدها و ارتباطات دانشگاهی، فناورانه و نخبگانی در حوزه‌ها مختلف ممکن است گشایش‌هایی را در مسیر تقریبا مسدود مناسبات دو طرف به وجود آورد.