ترسناک مثل آینده بازنشستگی و صندوق‌های ورشکسته

ناترازی کلیدواژه ترسناکی است که این روز‌ها در ابعاد مختلف در حوزه بانکی و پولی و انرژی کشور تکرار می‌شود. حالا نیز نوبت به صندوق‌های بازنشستگی رسیده، به خصوص که در هفته‌های گذشته، در صحن علنی مجلس طرحی تصویب و به دولت ابلاغ شد که براساس آن بسیاری از گمانه‌زنی‌ها درباره موضوع ادغام صندوق‌های بازنشستگی کشور از صندوق کشوری تا تامین اجتماعی و سایر صندوق‌ها تشدید کرد.

بررسی اعتبارات اختصاص یافته از بودجه عمومی به صندوق‌های بازنشستگی نشان می‌دهد که این اعتبارات در فاصله سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳، بیش از ۵۰۸ درصد افزایش یافته و همچنین مقایسه میزان اعتبارات صندوق‌های بازنشستگی و کسری بودجه بیانگر آن است که ناترازی صندوق‌های بازنشستگی یکی از اصلی‌ترین دلایل کسری بودجه دولت در سال‌های اخیر بوده و روند تشدید ناترازی صندوق‌های بازنشستگی به مراحل هشدار رسیده است.

مرتبط:

سن بازنشستگی ایرانی‌ها؛ نزدیک کشورهای شرقی، به سمت کشورهای غربی

حساب و کتاب‌های افزایش سن بازنشستگی

نمایندگان در نشست علنی نوبت اول روز یک‌شنبه، ۱۸ آذرماه مجلس در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور با بخش هزینه‌ای بند‌های مختلف ماده واحده این لایحه موافقت کردند؛ لایحه که در آن آمده است «تمامی صندوق‌های بازنشستگی از جمله صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تأمین اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی نیرو‌های مسلح و سایر صندوق‌های وابسته به دستگاه‌های اجرائی مکلفند اطلاعات صندوق و شرکت‌های تابعه و وابسته کنترلی خود را به‌صورت سه ماه یک‌بار در سامانه جامع بودجه مستقر در سازمان برنامه و بودجه کشور ثبت نمایند.»

این لایحه، اما درحالی تصویب شد که در برنامه هفتم توسعه قبل از تصویب کلیات آن بحث ادغام صندوق‌های بازنشستگی کشور برای کاهش هزینه‌های مدیریتی این صندوق‌ها و همچنین تجمیع تعهدات دولت به آنها مطرح شده بود که با فشار تشکل‌های کارگری و مخالفت نمایندگان موقتاً از دستور کار برنامه خارج شد. با این وجود هر دو دولت سیزدهم و چهاردهم علیرغم تفاوت‌های تکنیکی در اجرا، روی موضوع ادغام صندوق‌های بازنشستگی توافق داشتند.

اعداد و ارقام در این زمینه گویای عمق فاجعه در صندوق‌های بازنشستگی است. سهم کمک‌های دولت به صندوق‌های بازنشستگی از کسری بودجه در سال ۱۳۹۸، در حدود ۴۲ درصد بوده که این سهم با افزایش نزدیک به ۲ برابری در سال ۱۴۰۳ به ۸۱ درصد رسیده است. این یعنی در فاصله ۴ سال رقمی که ناترازی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه تحمیل کرده تا دو برابر افزایش یافته است و همین ارقام نیز اساسا بخش اصلی کسری بودجه دولت و تورم موجود در کشور را تشکیل داده عملا دولت برای جلوگیری از ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی به این صندوق‌ها پرداخت کرده است.

سهم کسری در قانون بودجه ۱۴۰۳ حدود ۴۵۰ همت و در لایحه بودجه ۱۴۰۴ حدود ۴۸۰ همت برآورد شده و مشخص نیست تا کجا این ارقام بزرگ خواهد شد!

سال‌ها پیش برخی تحلیلگران اقتصادی از «یونانیزه شدن» اقتصاد ایران سخن گفته بودند. از عمده دلایل بحران یونان که سال ۲۰۰۸ بروز کرد، آغاز و پیاده‌‌‌سازی برنامه‌‌‌های جذاب و عامه‌‌‌پسند در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ بود. در آن فاصله قریب به ۵۸۰شغل جزو مشاغل پرخطر و زیان‌‌‌آور قلمداد شدند. همچنین افزایش روند پیری جمعیت و افزایش استقراض از دولت و کسری منابع صندوق‌های بازنشستگی نتیجه آن برنامه‌‌‌ها بود که در نهایت اقتصاد یونان را به مرز ورشکستگی سوق داد

از نشانه‌‌‌های یونانیزه شدن اقتصاد ایران، می‌‌‌توان به افزایش و سرعت روند پیری جمعیت در کشور اشاره کرد. دولت در یک‌دهه اخیر با سیاست‌‌‌های مختلف در تلاش برای افزایش جمعیت بوده که اکثر سیاست‌‌‌های اتخاذشده موفق نبوده است. پیش‌بینی شده که در سال ۱۴۱۵ حدود ۵میلیون نفر بیشتر از حد معمول بازنشسته خواهند شد.

طبق آمار، نسبت پشتیبانی صندوقی مانند تامین اجتماعی در سال ۱۳۵۵ معادل ۲۴.۸۵ بود؛ یعنی یک نفر مستمری‌‌‌بگیر با پرداخت حق بیمه توسط حدود ۲۵نفر برابری می‌‌کرد. این نسبت در سال ۱۴۰۳ به ۵نفر تنزل پیدا کرده است که نشان‌دهنده کاهش شدید منابع و ورودی این صندوق‌ها است و با کاهش این نسبت اوضاع آن‌ها وخیم‌تر هم خواهد شد.