دانشگاه‌های آمریکایی و چینی‌های حذف‌ناشدنی

یکی از اقدامات دولت «جو بایدن» لغو محدودیت‌ سفر دانشجویان از مبادی چین، ایران، برزیل، آفریقای جنوبی، منطقه شینگن، انگلستان و ایرلند به آمریکا بوده است.

وزارت امور خارجه دولت دموکرات برای زدودن میراث ترامپیسم در بیانیه‌ای اعلام کرد که دانشجویان این کشورها از اول آگوست (۱۰ مرداد) می توانند بدون درخواست فرم «استثنائات منافع ملی» ظرف ۳۰ روز قبل از شروع تحصیلات دانشگاهی خود، وارد ایالات متحده شوند. این تصمیم با استقبال دولت‌هایی نظیر چین همراه بوده است.

با این حال، اظهارات و سیاست های اخیر دولتمردان آمریکایی نشان می دهد، یکی از حساس ترین ابعاد رقابت واشنگتن-پکن جاسوسی از دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی آنها محسوب می شود. آمریکا تاکنون ضربات سختی از این ماجرا خورده و موفقیت زیادی در مقابل این چالش امنیتی نداشته است.

برای مقابله با این جریان در پائیز ۲۰۱۸ دادستان کل ایالات متحده جف سشنز(Jeff Sessions) به تشریح طرحی ابتکاری پرداخت که علیه برنامه های چین طراحی شده بود؛ طرحی که هدف آن توسعه توان سایبری و امنیتی برای مقابله با انجام سرقت های تجاری از شرکت ها و دانشگاه های آمریکا محسوب می شد.

ذیل همین طرح برای تحصیل شهروندان چین در دانشگاه های آمریکا محدودیت هایی وضع و صدور ویزا برای دانشجویایی که با مراکز دانشگاهی و موسسات نظامی وابسته به ارتش همکاری دارند ممنوع اعلام شد. در تازه ترین مورد نیز قوانینی پیشنهاد شده که بر اساس آنها محدودیت ها تشدید می‌شود.

برای نمونه قانون دانشگاه امن که در سال ۲۰۲۰ از سوی سه جمهوریخواه یعنی سناتور «تام کاتن»، «مارشا بلک بورن» و «دیوید کاستوف» پیشنهاد شده کلیه شهروندان چینی را از دریافت ویزای دانشجویی یا تحقیقاتی جهت تحصیل یا تکمیل تحصیلات در رشته های مرتبط با علوم، فناوری، ریاضی و مهندسی (STEM) منع خواهد کرد.

در این رابطه اگر به تعداد دانشجویان چینی حاضر در آمریکا توجه شود نکات قابل توجهی حاصل خواهد شد. «روری تروکس» پژوهشگر آمریکایی در این رابطه تحقیقاتی انجام داده که حاوی نکات ارزشمندی است. بر اساس یافته‌های او سالانه ده ها هزار دانش آموخته چینی به آمریکا می آیند. در رشته های مرتبط با (STEM) حدود ۴۱ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد و ۳۶ هزار شهروند چین در دانشگاه های آمریکا مشغول تحصیلند.

این آمار بدین معنی است که ۱۶ درصد از فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی در آمریکا (رشته های مرتبط با علوم، فناوری، ریاضی و مهندسی) شهروند چین هستند. ضمن اینکه تقریبا اکثریت این دانشجویان یعنی ۸۵-۹۰ درصد نیز تلاش می کنند اقامت یا تابعیت آمریکا را کسب کنند. اطلاعاتی هم که «کارولین واگنر» دیگر پژوهشگر آمریکایی جمع آوری کرده نشان می‌دهد دانشجویان چینی حاضر در دانشگاه های آمریکا برای سال ۲۰۱۷ حدودا ۱۴۱ هزار نفر در مقطع کارشناسی و ۱۲۵ هزار نفر برای دوره کارشناسی ارشد ثبت شده است. تخمین زده می شود ۴۴۰۰ دانشمند چینی(فرد مرتبط با مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی) در سال ۲۰۱۷ برای کار در آزمایشگاه های تحقیقاتی وارد آمریکا شده اند. یا ۹ هزار دانشجوی چینی سال ۲۰۱۸ از مراکز دانشگاهی آمریکا فارغ التحصیل شده و تقریباً اکثریت آنها خواهان کار و اقامت در کشور هستند.

در حالی که هر دو محقق درگیر تبعات افزایش تعداد دانشجویان حاضر در آمریکا هستند اما همزمان نتایج طرح های محدود کننده حضور چینی ها نیز از چشم آنها دور نبوده است. در این رابطه باید اشاره شود که اف.بی.آی اعلام کرده بیش از ۲ هزار پرونده تحقیقاتی در رابطه با دانشجویان چین در دست بررسی دارد. با این حال اکثر این پرونده ها نه جرایم جاسوسی بلکه با موضوع کلاهبرداری ارتباط دارد. ضمن اینکه اثبات ارتباط دانشجویان چینی با نهادهای نظامی و امنیتی پکن نیز دشواری های خاص خود را دارد. علاوه براین راهی که آمریکا برای مقابله با این بحران پیش گرفته نیز تبعات خاص خود را خواهد داشت. به باور کارشناسان این اقدام آمریکا را از توان علمی، مهارت و ابتکار ده ها هزار دانشجوی نخبه چینی محروم و به این ترتیب ضربه ای قابل توجه به اقتصاد این کشور وارد خواهد کرد.