احیای برجام و خان هفتم: «تضمین آمریکایی»

نمایندگان کشورهای حاضر در مذاکرات وین یکصدا از پیشرفت در فرایند احیای برجام سخن می‌گویند. به گفته «علی باقری کنی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه، بعد از هفته‌ها مذاکرات فشرده، بیش از هر زمان دیگری به توافق نزدیک شده‌ایم اما تا وقتی درباره همه‌چیز توافق نشده باشد، درباره هیچ چیز توافق نشده است.

به نوشته «ایرنا» دستیابی به توافق نهایی به تصمیمات سیاسی طرف‌های غربی گره خورده است. در همین حال هیات مذاکره‌کننده ایرانی هم در روزهای اخیر فربه‌تر شده و جمع بیشتری از کارشناسان جمهوری اسلامی ایران با هدف انجام بررسی‌های دقیق‌تر و رایزنی‌های فنی به روند گفت‌وگوها ملحق شده‌اند.

به گزارش ایران مامن، در روزهایی که نماینده فرانسه آن را «اوج مذاکرات» خوانده و دیپلمات ارشد چین آن را «یک گام تا توافق نهایی» توصیف کرده‌، مهمترین گره ناگشوده بحث «تضمین» آمریکایی‌ها برای خارج نشدن مجدد از برجام است.

در همین ارتباط، وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با «فایننشال تایمز» اظهار داشته حرف رئیس‌جمهوری آمریکا برای تضمین کافی نیست و کنگره این کشور باید درباره پایبندی به توافقات «بیانیه سیاسی» بدهد.

این موضوع در دیدار تصویری روز بیست و هشتم بهمن ماهِ رهبر انقلاب با مردم آذربایجان چنین مورد تاکید قرار گرفته است «در قضایای برجام در سال‌های ۹۴ و ۹۵ ایراد و اعتراض بنده این بود که نکاتی باید در برجام رعایت می‌شد تا مشکلات بعدی پیش نیاید و در تذکرات هم مکرر آنها را گفتم اما بعضی از آن نکات مورد توجه قرار نگرفت و مشکلات بعدی که همه مشاهده می‌کنند پیش آمد. بنابراین نگاه به آینده مهم است.»

پاسخ جمهوریخواهان کنگره آمریکا درباره موضوع تضمین اما نافی خواست ایران است. ۲۰۰ تن از جمهوریخواهان در نامه‌ای به «جو بایدن» هشدار داده‌اند هرگونه توافق هسته‌ای احتمالی با تهران بدون تایید کنگره به همان نتیجه‌ای منجر خواهد شد که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ دچار آن شد.

از سوی دیگر و در چارچوب رایزنی‌های واشنگتن- تل‌آویو، «نانسی پلوسی» رئیس دموکرات مجلس نمایندگان در اراضی اشغالی، برنامه‌ هسته‌ای ایران «تهدیدی جهانی» خوانده و گفته در کنار اسرائیل با «پیشرفت‌های هسته‌ای و اقدامات تروریستی» آن مقابله می‌کنیم.

در شرایطی که همچنان غربی‌ها از پایان زمان دستیابی به توافق سخن می‌گویند، برخی رسانه‌ها هم خواستار رفع و رجوع هرچه سریعتر مذاکرات شده‌اند. روزنامه «جمهوری اسلامی» که نوشته مردم دچار وضعیت «هر روز گرانتر از دیروز» شده‌اند، دولت را به «گفتار درمانی» متهم کرده و در مطلبی دیگر آورده است: کاملاً روشن است که هیأت جدید ایرانی مذاکره‌کننده چیزی بیش از آنچه هیأت قبلی به دست آورده بود را نمی‌تواند به دست بیاورد و اطلاعات موجود هم همین واقعیت را نشان می‌دهند. با اینحال، به تأخیر افتادن توافق، چه از جانب ایران باشد، چه از طرف مقابل، وجهی ندارد.

بخش مهمی از توجه روزنامه‌ها و تحلیلگران سیاسی هم در طیف منتقد دولت متوجه میسر نبودن دریافت تضمین از آمریکایی‌ها است.

«عباس عبدی» در این باره توئیت کرده بیانیه سیاسی کنگره که سهل است، حتی قانون هم تصویب کنند فایده ندارد چون اگر منافعشان اقتضا کند، برجام را نقض خواهند کرد. تنها تضمین واقعی، قدرت است. اگر قدرت دارید امضا کنید؛ اگر ندارید مذاکرات را کش ندهید.

به گفته «رضا نصری» کارشناس مسائل بین الملل، کنگره آمریکا بیانیه سیاسی صادر نمی‌کند؛ صرفاً می‌تواند قطعنامه‌های غیرالزام‌آور تصویب کند.

«حسن بهشتی پور» کارشناس مسائل هسته‌ای هم به «انتخاب» گفته است: احیای برجام نزدیک است؛ بحث بر سر این است که طرف ایرانی از خواسته‌هایش می‌گذرد یا طرف آمریکایی. در توافقات بین المللی، به جز اراده دو طرف برای اجرای آن توافق، هیچ تضمینی وجود ندارد.

البته بعضی از رسانه‌ها هم درباره نحوه دریافت تضمین پیشنهاداتی داده‌اند. «مرتضی مکی» تحلیلگر مسائل بین‌الملل در یادداشتی در روزنامه «آرمان ملی» نوشته است: به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی اگر به دنبال تضمینی برای بقای برجام است این تضمین باید در دل رفع تحریم‌ها به دست بیاید یعنی در مدتی که از ریاست‌جمهوری جو بایدن باقی مانده است در این مدت چنان ایران بتواند پیوندهای اقتصادی خودش را با اروپا و آمریکا گسترش بدهد که هزینه‌های خروج از برجام افزایش پیدا کند. این می‌تواند مهم‌ترین تضمین باشد. بحث اینکه بخواهیم از آمریکا تضمین بگیریم که از برجام خارج نشوند حتی اگر هم امضا کنند که خارج نمی‌شوند نمی‌توانند دولت بعدی آمریکا را متعهد به اجرای این تضمین کنند. هزینه‌های خروج از برجام را باید افزایش دهیم.

روزنامه «آفتاب یزد» هم در این باره مدعی است: گفته می‌شود رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران در گفتگوهای غیررسمی به مذاکره‌کنندگان ایرانی گفته است که از اقتصاد به‌عنوان ضمانت حفظ آمریکا در برجام استفاده کنند. او گفته که به‌جای اینکه بایدن را تحت فشار قرار دهید که تاییدیه کنگره را بگیرد، سرمایه‌گذاران آمریکایی را وارد ایران کنید تا هر زمان رئیس‌جمهوری قصد خروج از برجام را داشت، آن‌ها برای حفظ سرمایه خود به‌جای شما لابی کنند. درواقع شرکت‌های خصوصی آمریکایی در راستای منافع خود، تلاش می‌کنند تا جلوی خروج رئیس جمهور ایالات متحده از برجام را بگیرند.