اقتصاد و اخلاق

مهم ترین وظیفه ی حکومت، سامان بخشیدن به زندگی عمومی از نظر تغذیه، مسکن، بهداشت، آموزش و پرورش و آبادانی آشکار شهرها و روستاها ، تأمین نیازهای مادی و تنظیم مسائل اقتصادی جامعه و به طور کلی تحولی بنیادین در اوضاع زندگی خلق خدا است.

نهج البلاغه و دیگر منابع معتبر اسلامی (قرآن ، احادیث معتبر و عقل) به زندگی مادی و بهبود اقتصاد جامعه اهمیت زیادی داده اند و تاکید کرده اند که بدون تهیه خوراک، پوشاک، مسکن مناسب و سایر وسائل و ضروریات حیات نمی توان حجاب، اخلاق، عبادت، اعتلای روحی و معنویات را از شهروندان توقع داشت.

بر پایه یک روایت معتبر،  پیامبر (ص) این دعا را خوانده است: الهم بارِک لنا فی الخبز فانه لولا الخبز ماصلینا و لا صمنا و لا أدینا فرائض ربنا . خداوندا نان ما را مبارک فرما (ما را به تنظیم مسائل اقتصادمان موفق کن) زیرا اگر نان نباشد نه نماز خواهیم خواند نه روزه خواهیم گرفت و نه سایر واجباتمان را ادا خواهیم کرد.

حال از آنجا که تحصیل و استفاده از وسایل زندگی برای همه مقدور نیست و خیلی از جنگ ها و حق کشی ها بر سر  اقتصاد و معیشت بوده و پس از این نیز ادامه خواهد داشت، از این رو تنظیم اقتصاد جامعه وظیفه حکومت است و نهج البلاغه، حاکم اسلامی را مسوول فقر و گرسنگی هر انسانی ولو در دورترین نقاط قلمرواش می داند؛ و لعل بالحجاز أو الیمامه من لاطمع له فی القرص و لا عهد له بالشبع ! أو أبیت مبطانا و حولی بطون غرثی و أکباد حری ، أو أکون کما قال القائل : و حسبک داء ان تبیت ببطنۀ و حولک أکباد تحن الی القد (۱) شاید به حجاز ( مکه و مدینه و سایر شهرهای تحت حکومت ) یا یمامه ( شهری است از یمن ) کسی باشد که طمع و آز در قرص نان نداشته ( چون در دسترسش نیست ) و سیر شدن را یاد ندارد ! یا چه دور است که من ( حاکم ) با شکم پر بخوابم و اطرافم شکم های گرسنه و جگرهای تشنه باشد، یا چنان باشم که گوینده ای گفته ؛ این درد برای تو بس است که شب با شکم پر بخوابی و در اطرافت جگرها باشد که پوست بزغاله ای(۲) را آرزو کنند (و برای آنان فراهم نشود چه جای آنکه طعام داشته باشند) .

پی نوشت:

(۱) نهج البلاغه ، فیض، نامه ۴۵

(۲) القد، پوست بزغاله است که آن را می بریدند و خشک می کردند و به هنگام گرسنگی می خوردند. ( دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامه)

۳۱ تیر ۱۴۰۲

* نوشتارهای ستون مداد مشکی صرفا دربردارنده نظرات نویسنده است و به واسطه تنوع آرا و دیدگاه‌ها انتشار می‌یابد