سکانس آخرِ دو زن متفاوت سینمای ایران

«پروانه معصومی» هر چند در بازی‌های به یادماندنی خود در فیلم‌های بعد انقلاب مانند «ناخداخورشید» یا سریال‌های «یوسف پیامبر» و «امام علی (ع)» نقش همسر را داشت اما در همان‌ها هم مادر بود و بسیاری او را در قالب یک مادر سنتی در خاطر سپرده‌اند، از مادر «پلیس جوان» تا عصمت «گل‌های داوودی».

ماجرای ملاقات مرحوم معصومی با رهبر انقلاب در دیدار جمعی هنرمندان که سال ۸۹ اتفاق افتاد، چادر سر کردن این بازیگر در آن ملاقات، اظهاراتی که هر چند گاه خبرساز می‌شد مانند انتقاد تندش از «لیلا حاتمی» بعد از اعتراضات دی‌ماه ۹۶ و … باعث شد تا علاوه بر مادر و زن سنتی، کاراکتر بانوی ارزشی هم به هویتی که از او در ذهن بسیاری حک شده، اضافه شود.

با این حال، «عصر ایران» در واکاوی کارنامه هنری مرحوم معصومی نوشته است: پروانه معصومی بازیگری بود که در قبل از انقلاب یک شمایل و شخصیت جدید را به سینمای ایران اضافه کرد. او از بازیگران نقش‌های زن فیلمفارسی آن زمان کاملا به دور بود و یک چهره و سیما جدید از زن در سینمای آن زمان را به نمایش گذاشت.

دو روز پیش از درگذشت پروانه معصومی در ششم آذرماه، «بیتا فرهی» با رسیدن به پایان زندگی، هنری‌ها را سیاه‌پوش کرد؛ چهره‌ای که با وجود بازی در نقش مادر در فیلم‌هایی مانند «خون‌بازی»، بیشتر به عنوان یک زن، آن هم زنی پیشرو و امروزی شناخته می‌شد؛ چیزی شبیه به «مهشید» فیلم «هامون» ساخته مرحوم «داریوش مهرجویی» یا شاید هم «مریم بانو» که در فیلم «بانو» نقشی خاص و متفاوت به جای گذاشت.

دو چهره متفاوت سینمای ایران با وجود دو روز تفاوت در تاریخ درگذشتشان، در یک روز از سوی خانواده و دوست‌داران تشییع شدند؛ مرحوم معصومی در رشت و مرحوم فرهی که خواسته بود به جای قطعه هنرمندان کنار مادرش به خاک رود در تهران.

به گزارش «ایرنا» پروانه معصومی (سکینه کبودرآهنگی) متولد ۱۱ اسفند ۱۳۲۳ بود. او تحصیلاتش را در دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه ملی ایران به پایان رساند. معصومی برای نقش‌آفرینی در گل‌های داوودی (۱۳۶۳)، جهیزیه‌ای برای رباب و شکوه زندگی (هر دو در ۱۳۶۶) برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم فجر شد.

معکوس/ جانان/ ترانه شرقی/ فیلم شاهزاده ایرانی/ وعده دیدار /مسافر ری/ یوسف پیامبر/ سفر به هیدالو /تنگنا / ناصرالدین شاه آکتور سینما / تماس/ سال های خاکستری/ طوبی/ تحفه ها/ جهیزیه ای برای رباب/خارج از محدوده/ شکوه زندگی/ شناسایی/ ترنج/ چمدان/ ملاقات/ ناخدا خورشید/ جستجو در شهر/آشیانه مهر /تاتوره/ راه دوم / گل های داوودی/ کلاغ از جمله آثار سینمایی مرحوم معصومی در طول دوران فعالیت کاری است.

او نخستین بار در سال ۱۳۵۰ در فیلم بی‌تا نقش کوتاهی گرفت و سال بعد در رگبار ساختهٔ بهرام بیضایی نقش اوّل زن را بازی کرد و تا فیلمِ کلاغ به همکاری با او ادامه داد و نخستین بازیگرِ زنِ اصلی سینمای بیضایی شد.

مرحوم  معصومی برای فرار از مصائب زندگی شهری نزدیک به ۳۰ سال پیش عزم مهاجرت به یکی از روستاهای استان گیلان را کرد و تجربه‌ای خاص از زندگی را در اطراف شهرستان صومعه‌سرا و محصور در کوه‌های جنگلی سربه‌فلک‌کشیده و با شکوه برای خودش رقم زد و مشغول پرورش گل‌وگیاه و باغبانی شد.

همچنین، مرحوم فرهی متولد یکم فروردین ۱۳۳۷ در تهران و فارغ‌التحصیل رشته هنر از مدرسه هنر جان پاورس آمریکا در سال ۱۳۵۹ بود که با پخش فیلم سینمای هامون در سال ۱۳۶۸ به شهرت رسید و در سال‌های بعدی فعالیت خود را با کارگردانانی چون احمدرضا درویش، بهمن فرمان آرا و مسعود کیمیایی ادامه داد.

سکانسی از فیلم هامون با بازی مرحوم خسرو شکیبایی و بیتا فرهی

برادرم خسرو/ دوران عاشقی/ در انتظار معجزه/ خاک آشنا/ خون بازی/خانه ای روی آب/اعتراض/کیمیا/بانو/لامینور و..  از جمله دیگر فیلم‌های سینمایی است که فرهی در آنها به ایفای نقش کرده است.

علاوه بر سرزمین مادری که در حال پخش است، سرزمین سبز، ولایت عشق، پدر خاک، طلسم‌شدگان، ایراندخت، از یادها رفته نیز از جمله آثار تلویزیونی این بازیگر فقید سینما و تلویزیون ایران است.