دخل و خرج بی‌حساب؛ از مالیات دستفروشان و حق اقامت افغان‌ها تا رانت ارز مسافرتی

در شرایطی که معلوم نیست وضعیت فروش نفت و سایر اقلام صادراتی با بن‌بست مذاکرات هسته‌ای و پابرجایی تحریم‌ها به کجا خواهد رسید، برخی می‌گویند ممکن است درآمدهای ارزی کشور با ورود نامزد جمهوریخواهان آمریکا به کاخ سفید و تشدید احتمالی تحریم‌ها پس از انتخابات ۲۰۲۴ شاهد کاهشی چشمگیر باشد.

در این شرایط به نظر می‌رسد دولت قصد دارد بیش از همیشه منشا کسب درآمدهایش را به درون مرزها انتقال دهد. به گزارش «دنیای اقتصاد»  طبق جداول بودجه، سهم درآمدهای نفتی از ۲۹درصد در بودجه سال ۱۴۰۲ به ۲۴درصد کل درآمدهای عمومی برای ۱۴۰۳ کاهش یافته و سهم مالیات و سایر درآمدهای عمومی دولت از ۵۰درصد به تقریبا ۶۱درصد افزایش پیدا کرده است.

افزایش مالیات‌ستانی هر چند موافقان خود را دارد اما منتقدان نیز بسیار درباره آن سخن گفته و نوشته‌اند. «رادیو فردا» در گزارشی مدعی شده است: دولت ایران قصد دارد ناترازی بودجه ۱۴۰۳ را با افزایش کم‌سابقۀ درآمدهای مالیاتی جبران کند. تحقیقات رادیوفردا نشان می‌دهد که بار اصلی پرداخت مالیات عملاً روی دوش مزدبگیران و حقوق‌بگیران عادی قرار گرفته است، در حالی‌که نهادها و بنگاه‌های اقتصادی زیر نظر رهبری از معافیت مالیاتی ویژه برخوردارند. بررسی‌ها و محاسبات گروه داده‌کاوی رادیوفردا در قوانین بودجۀ یک دهه گذشته نشان می‌دهد که پس از تشکیل دولت رئیسی، سهم درآمدهای مالیاتی دولت در تأمین بودجۀ کشور شاهد رشدی چشمگیر بوده، چنان‌که از حدود ۳۰ درصد به بیش از ۴۰ درصد رسیده است.

برابر چنین ادعاهایی، رئیس سازمان امور مالیاتی بیان داشته خیریه‌ها و نهادهای انقلابی که کار عام‌المنفعه می‌کنند، از مالیات معاف هستند و اگر فعالیت اقتصادی کنند، مالیات می‌پردازند.

مرتبط:

خوداظهاری در مالیات جایگزین رصد تراکنش کارتخوان؟

مالیات‌گیری از سپرده‌های بانکی؛ فعلا حقوقی‌ها

شوک اجاره‌بها و نسخه مالیاتی برای مسکن

مولدسازی از دیگر منابعی است که به نظر می‌رسد برای سال‌های پیش رو دولت روی آن حساب باز کرده است. وزارت اقتصاد ضمن تشریح نحوه هزینه کرد عواید حاصل از مولدسازی، اعلام کرد که برای سال آینده میزان پیش بینی از درآمدهای حاصل از مولدسازی ۶۱ هزار میلیارد تومان است.

علاوه بر این‌ها به نظر می‌رسد راه‌های دیگری برای درآمدزایی‌های ریز و درشت مورد توجه قرار گرفته است؛ از مالیات‌گیری از دستفروش‌ها تا فروش مزایای شهروندی به اتباع خارجی تنها با دریافت ۱۰۰ میلیون تومان سپرده اقساطی.

درباره مالیات‌ستانی از دستفروش‌ها دنیای اقتصاد نوشته است: طی روزهای گذشته اخباری مبنی بر ضرورت مالیات‌ستانی از دستفروشان منتشر شد. تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد با وجود مناسب بودن این اقدام، ضرورت دارد که به ازای این مالیات ‌خدماتی مانند بیمه تامین اجتماعی یا تشکیل اتحادیه برای دستفروشان در دستور کار سیاستگذار قرار گیرد. در چنین شرایطی هم اخذ مالیات توجیه پیدا می‌کند و هم افراد رغبت بیشتری به پرداخت آن پیدا می‌کنند.

دریافت پول از اتباع خارجی اما انتقادهای زیادی را به دنبال داشته است. به نوشته روزنامه «جمهوری اسلامی» داستان اقامت صد میلیون تومانی اتباع، علیرغم توضیحاتی که بعضی مسئولین و دستگاه‌های مرتبط داده‌اند، همچنان با ابهامات زیادی همراه است. مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان از هر نفر آن هم با تسهیلاتی از قبیل پرداخت اقساطی، رقم قابل توجهی نیست که کشور ایران به آن نیاز داشته باشد. بانک می‌خواهد با این پول به کدام هدف اقتصادی برسد؟

این روزنامه افزوده است: اتباع افغانستانی پول مورد نیاز برای این سرمایه‌گذاری را از افغانستان وارد نمی‌کنند. آنها ناگزیر باید از درآمدی که در خود ایران دارند اقدام به تأمین این ۱۰۰ میلیون تومان کنند در حالی که معمولاً درآمدهای خود را برای گذران زندگی خانواده‌های خود به افغانستان می‌فرستند. بنابراین، مشکلاتی برایشان پیش خواهد آمد که ممکن است دارای عوارض منفی زیادی باشد که هم به ضرر ایران تمام شود و هم خود اتباع.

با وجود طرح‌هایی از این دست و نگرانی‌های فزاینده از تبعات افزایش فشار مالیاتی بسیاری از اقتصاددان‌ها می‌گویند باید به فکر جمع کردن ریخت‌وپاش و ولخرجی‌هایی بود که معلوم نیست چه گروه‌هایی از قِبل آن سود می‌برند. نمونه آخرین این موارد هم افزایش ارز مسافرتی است که بنابر اعلام مسئولان بانک مرکزی از ۷ اسفند سهمیه آن با افزایش ۲ برابری به ۱۰۰۰ یورو افزایش خواهد یافت؛ افزایشی که با یک حساب سرانگشتی حکایت از سود بیش از ۱۵ میلیون تومانی به ازای هر نفر دارد. ارز مسافرتی با نرخ یوروی تابلوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران معادل ۴۶ هزار و ۵۰۰ تومان به مسافران هوایی به فروش خواهد رسید، در حالی که نرخ یورو در بازار آزاد حدود ۶۳ هزار تومان خرید و فروش می‌شود! بدین ترتیب می‌توان گفت با رانت ارز مسافرتی، سفر به برخی کشورها حتی رایگان درخواهد آمد یا بخش قابل توجهی از هزینه آن پوشش داده خواهد شد.

به گزارش ایران مامن، از این نشتی‌ها گرفته تا مخارج هنگفت ریالی و ارزی که میلیون‌ها نفر از سرنوشت آن بی‌خبرند باعث شده تا سیاست‌ها مالیات‌گیری و درآمدزایی با تردیدها و مخالفت‌های گسترده‌ای روبرو باشد.