دانشگاه و سایه چسبناک مدیران سپیدمو

«مانوئل کاستلز» جامعه‌شناس اسپانیایی در کتاب «شبکه‌های خشم و امید» که مربوط به جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت است، به بررسی وقایع بهار عربی و به ویژه میدان التحریر در مصر پرداخته که نشانه‌های جدی در رابطه با قدرت شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد.

در بخشی از این کتاب که به تحلیل گفته‌های مردم معترض به حکومت «حسنی مبارک» دیکتاتور سابق مصر اختصاص دارد، معترضان به شدت در مورد مدیران قدیمی موضع‌گیری کردند که همین اصرار بر موضع‌گیری آنان پایان حکومت حسنی مبارک را هم به نوعی رقم زد.

این گفتگوهای مجازی حول این محور سازمان یافت که جوانان در آن اعتقاد داشتند: «ما در دوران جدید به جای مدیران سپید موی با قلب سیاه به مدیرانی با موهای سیاه و قلبی سپید نیاز داریم».این جمله کوتاه نشان می‌دهد که جوانان مصری و معترضان از دست مدیران قدیمی که عمری را در مسندهای مختلف پست مدیریتی داشتند و هیچ‌گونه تغییری را نمی‌پذیرفتند، به ستوه آمده و به همین دلیل معترض به وضعیت موجود شدند.

متاسفانه دانشگاه که همواره از اولین مبادی تحول و نوگرایی در هر کشوری بوده، در کشور ما دچار این گرفتاری است. دانشگاه ایرانی چه در دوران قبل و چه در دوران بعد از انقلاب همواره در دست مدیرانی بوده که اگر هم در دوره‌ای به صورت عملی سکاندار آن نبودند، سایه آن‌ها همچنان بر سر این نهاد علمی سنگینی کرده است.

دانشگاه با حضور دانشجویان و استادان نخبه و با میدان‌ دادن به آنان موتور محرک و پیشرفت نه تنها برای آن نهاد علمی، بلکه برای کلیت جامعه است. این در حالی است که مدیران سپید موی ما که طی دوره‌ای موفقیت‌هایی را متناسب با همان زمان داشتند، اعتقاد دارند همچنان در زمره بهترین مدیران بوده و این اجازه را دارند که «بهترین بودن» را همچنان با گذشت سال‌ها از دوره مدیریت خود بر دانشگاه، به جامعه و نهاد علمی تحمیل کنند.

با نگاه به میزان مشارکت در انتخابات درخواهیم یافت که تقریبا ۵۱ درصد از مردم در این دوره مشارکت نداشتند و نتایج تحقیقات و نظرسنجی‌ها هم نشان داده که یکی از دلایل اصلی عدم مشارکت مردم و به ویژه جوانان و دانشجویان، بر سر کار آمدن همان افراد قدیمی با سیاست‌های تکراری است.

پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات نفسگیر چهاردهم ریاست جمهوری که به نوعی رقابت بین او و مردم تحریم‌کننده بود، نشان از این دارد که جامعه در شرایطی بسیار حساس قرار داشته و مانند یک شمشیر دو دم است که اندکی لغزش و خطا در این حوزه بی‌اعتنایی به مطالبات اکثریت فعالان دانشگاهی انتخابات خواهد بود.

در روزهای اخیر به صورت جسته و گریخته در فضای مجازی اسامی و تعداد افراد حاضر در تقریبا همه کارگروه‌ها و کمیته‌ها مشخص شده، اما از کمیته وزارت علوم هیچ‌گونه اطلاعات دقیقی به بیرون درز نکرده و همین امر نگرانی‌ها را از این بابت که گویا همان گروه و حلقه همیشگی باز هم در حال انداختن سایه سنگین «دولت در سایه» خود، بر این نهاد مهم علمی هستند.

بر اساس اطلاعات غیررسمی، حدود  ۱۰ نفر از اعضای کمیته متولی پیشنهاد وزیر علوم، خودشان را کاندیدای پست وزارت کرده‌اند! که اگر چنین چیزی درست باشد، باید به صراحت اعلام کرد که دکتر پزشکیان نباید و نمی‌تواند بر موضع این کمیته بماند.

دولت در سایه وزارت علوم تاکنون هزینه‌های زیادی را به جامعه دانشگاهی تحمیل کرده که برخی را نمی‌توان تحت هیچ شرایطی ترمیم کرد. چنانچه بعد از التهابات آبان ۹۸ با تایید وزیر وقت علوم، که نماد و نماینده همان مدیران سپید موی بود، طی تفاهم‌نامه‌ای به بهانه «کاهش آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه» به صورت رسمی پای پلیس به نهاد دانشگاه باز شد که به دلیل اپیدمی کرونا در آن سال‌ها، بحث و گفتگو در مورد مفاد آن به محاق رفت و این همان چیزی بود که می‌تواند بزرگ‌ترین ضربه را به نهاد دانشگاه را وارد کند!

دانشگاه یک نهاد علمی است که تاکنون مرارت‌های زیادی را بابت این سیاست‌های سپیدمویانِ در سایه که به مناصبشان چسبیده‌اند متحمل شده حال آن که اگر این نهاد بخواهد پلیس و جامعه را دانشگاهی کند، راهی به خطا نرفته، اما این‌که بخواهیم دانشگاه را پلیسی کنیم، بدا به حال دانشگاه، دانشجو و استاد، که باز هم دچار همان سپید مویان با قلب سیاه شده که منافع حزبی‌شان بر منافع ملی در هر شرایطی غلبه دارد.

دستیابی به رویای زیبای شایسته‌سالاری در آموزش عالی غیرممکن نیست اما استمرار سایه سنگین حلقه‌های سنتی صنفی و سیاسی بر آموزش عالی همه امید آفرینی‌ها در دوران انتخابات را به یاس بدل خواهد کرد.

✍🏻 رضا احمدی پژوهشگر حوزه دانشگاه