ایالات خودمختار یاغی‌های پولدار

«آستان قدس رضوی»، «بنیاد مستضعفان»، «ستاد اجرایی فرمان امام (ره)» و …؛ این‌ها نام‌هایی است که هر وقت بخواهند نهادهایی غیردولتی و غیرپاسخگو به دولت منتخب مردم را مثال بزنند، نامشان را می‌آورند و می‌گویند مالیات نمی‌دهند، فعالیت شفافی ندارند، خودمختارند، به شکل دولت در دولت عمل می‌کنند و …. این در حالی است که در همین دولت نهادهایی تحت امر رئیس‌جمهورند که برای کسی تره خرد نمی‌کنند.

یک سال پیش بود که ماجراهای مربوط به دیوارنگاره میدان ولیعصر با این عبارت رهبر انقلاب «بانک‌ها غلط می‌کنند با پول مردم بنگاهداری می‌کنند» حرف و حدیث‌های زیادی را به دنبال داشت. به گزارش روزنامه «جوان» اواخر شهریور ۱۴۰۲ جدیدترین طرح دیوارنگاره میدان ولی‌عصر (عج) با اقتباس از سخنان رهبر معظم انقلاب درباره بنگاهداری بانک رونمایی شد، اما موضوع به مذاق نظام بانکی خوش نیامد و دیوارنگاره را پایین کشیدند. برخی خبر‌ها حاکی است خود بانک‌مرکزی با این دیوارنگاره مخالف بوده و فشار‌هایی برای پایین‌کشیدن آن انجام داده است.

این روزها هم مطرح شدن مجدد مساله «خودوام‌دهی» بانک‌ها خبرساز شده و «محمدرضا فرزین» رئیس کل بانک مرکزی را برای توضیح در این باره به مجلس کشانده است.

آمار تسهیلات اعطایی۱۱بانک کشور به کارکنان خود در سال گذشته نشان می‌دهد این میزان به ۱۲۴هزار وهفت میلیارد تومان رسیده است. به‌طور متوسط هر یک از کارکنان بانک صادرات دو میلیارد و ۶۶ میلیون تومان، بانک رسالت یک میلیارد و ۶۶۹ میلیون تومان، پست‌بانک یک میلیارد و۳۵۲ میلیون تومان و بانک ملت یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند.

هر چند انتقادات زیادی از «حاتم‌بخشی» بانک‌ها به کارمندانشان مطرح و گفته می‌شود فقط کافی است این کارمندان وام‌ها را طلا و دلار بخرند و مانند بانک‌ها سوداگری کنند تا نیازی به حقوقشان نداشته باشند اما «عبدالناصر همتی» وزیر اقتصاد از آنان دفاع کرده و در برنامه تلویزیونی اظهار داشته بالاخره کارمندهای بانک هم حق و حقوقی دارند و باید از آنها دفاع کرد.

به گزارش ایران مامن، تا چند مدت پیش مرحوم «سیدابراهیم رئیسی» شدیدترین انتقادات را در خصوص خودداری بانک‌ها از اعطای وام مسکن عنوان می‌داشت زیرا بر اساس قانون جهش تولید مسکن، بانک‌ها موظفند ۲۰ درصد از تسهیلات سالانه خود را به ساخت مسکن اختصاص دهند، ولی طی سال‌های گذشته بانک‌ها به این الزام قانونی عمل نکردند. حالا هم در دولت «مسعود پزشکیان» خودمحوری بانک‌ها پایان‌ناپذیر به نظر می‌رسد.

خودسری بانک‌ها و بی‌توجهیشان به انتقادات عمومی به شکل‌های گوناگونی خود را می‌نمایاند. در اواسط تابستان که بسیاری از شهرهای کشور دمای بالای ۴۰ درجه را می‌گذراندند و شبکه برق و نیروگاهی کشور و مجموعه وزارت نیرو دائما مردم را به صرفه‌جویی در مصرف برق برای جلوگیری از خاموشی‌ها توصیه می‌کرد، همچنین ادارات و سازمان‌های دولتی با محدودیت اجباری در مصرف برق مواجه شده و برق واحدهای تولیدی قطع بود، بسیاری از مراجعه‌کنندگان به بانک‌ها در شبکه‌های اجتماعی خبر می‌دانند که در اوج گرما در محیط بانک دچار حالت یخ‌زدگی شده‌اند.

همزمان، فیلم‌ و عکس‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که از روشنایی شبانه چراغ برخی بانک‌ها و روشن بودن وسایل سرمایشی‌شان در زمان تعطیلی خبر می‌داد.

این مساله تا جایی پیش رفت که واکنش مسئولان وزارت نیرو را در پی داشت. «حامد احمدی» مدیرکل هوشمندسازی و فناوری‌های نوین شرکت توانیر با اشاره به گزارش‌های مردمی مراجعان به بانک‌ها و موسسات مالی که حکایت از هوای بسیار سرد برخی از شعب بانک‌ها و موسسات داشت، گفت: بانک‌ها با کاهش ۲۰ درصدی مصرف برق می‌توانند کمک زیادی به صنعت برق کنند.

به گفته حامدی، کاهش ۲۰ درصدی مصرف برق بانکها، موجب صرفه جویی ٢۵ مگاواتی می‌شود که معادل مصرف ۵ کارخانه سیمان یا برق مصرفی ۲۵۰ هزار خانوار است.

مرتبط:

شراکت بانک‌ها با مال‌ها در «نان‌بُری» از خرده کاسب‌ها

غلط بزرگ بانک‌ها

سوداگری و سودای مهار بانک‌ها

بی توجهی بانک‌ها به توصیه‌های اکید وزارت نیرو برای مدیریت مصرف برق در گرمترین روزهای سال، از دید بسیاری شبیه دهان‌کجی به دولت بود؛ دهان‌کجی که اشاره شد به شکل‌های گوناگونی در جریان بوده و هست تا جایی که حتی بسیاری از بانک‌ها از دستور صریح بانک مرکزی در زمینه نرخ سود سپرده بانکی استنکاف می‌کنند. برخی بانک‌ها برای جذب سرمایه مشتریان خاص، خارج از چارچوب قانونی سودهای بیشتری می‌دهند.

از نگاه کارشناسان، عدم برخورد با بانک‌ها، موجب تداوم سرپیچی آنها از قوانین موجود شده است. وامداری دولت به بانک‌ها دست دولت را زیر سنگ بانک‌ها گذاشته است ضمن اینکه ناترازی بانک‌ها و بنگاه‌داری‌شان مشکلات بسیاری را در مسیر ایفای نقش بانکدارانه و تخصصی آنها ایجاد کرده است.

مساله تأمین مالی دولت از بانک‌ها، از مهمترین عواملی است که باعث افزایش ناترازی بانک‌ها شده است. به گفته مسئولان بیش از ۸۰ درصد تأمین مالی کشور از شبکه بانکی کشور است.

این در حالی است که تأمین مالی بلندمدت باید از بانک به سمت بازار سرمایه رفته و تنها تأمین مالی کوتاه مدت بر دوش بانک باشد. بانک‌ها مطالبات زیادی از دولت دارند که در سال‌های گذشته باعث شده دولت با مماشات با آنان رفتار کرده و با آنها رفتاری کجدار و مریز داشته باشد.

گذشته از این، بانک‌ها در سال‌های اخیر بیش از پیش به سمت بنگاه‌داری و تصدی‌گری حرکت کرده‌اند و منابع مالی خود را به جای اختصاص دادن به تسهیلات و گردش پول، سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این در حالی است که وظیفه اصلی بانک‌ها، امر بانکداری است و در همین وظایف محوله، کسب سود خود را دارند و عملا نیازی به بنگاه‌داری بانک‌ها نیست.

بنگاه‌داری در اصطلاح به معنای سرمایه‌گذاری بانک یا شرکت‌های اقماری آن، در بازارهای غیرمولد همچون مسکن، ارز، طلا و نیز خریدن شرکت‌های سودده دولتی همچون پتروشیمی‌ها به جای سرمایه‌گذاری در بازارهای مولد است و یکی از عوامل رشد تورم و رشد نکردن تولید محسوب می‌شود.

جدای از تمایل برخی بانک‌ها به بنگاه‌داری، بخشی از این تصدی‌گری ناگزیر و ناشی از مداخله دولت بوده است.

وقتی شرکت، کارخانه‌ یا بنگاهی که با اصرار دولت مورد حمایت بانک قرار گرفته، با شکست روبرو شده و تعهدات خود به بانک را عملی نمی‌کند، بانک چاره‌ای جز تملک واحد مربوطه ندارد. در نتیجه سرمایه بانک در همین بنگاه‌ها به مدت‌های طولانی بلوکه‌ می‌شود؛ منابعی که اگر در دست بانک‌ها می‌بود، چندین برابر آن را می‌توانستند از طریق گردش سرمایه در قالب تسهیلات به‌دست بیاورند.

در مجموع نظام بانکی کشور مشکلات زیادی دارد که دولت چهاردهم با اولویت رسیدگی به وضعیت اقتصادی کشور، ناچار از پرداختن به آن است.

✍🏻 اعظم حمیدپور