غلط بزرگ بانک‌ها

مساله بزرگ بنگاهداری بانک‌ها در کشور ازجمله مواردی است که رهبر معظم انقلاب نیز بدان توجه ویژه داشته‌اند و مطالبه جدی مردم و بازار است. حالا با پایین آمدن دیوارنگاره میدان ولیعصر که سخن رهبر انقلاب است مبنی اینکه « بانک‌ها غلط می‌کنند با پول مردم بنگاهداری می‌کنند» این موضع بیشتر در مرکز توجه افکارعمومی قرار می‌گیرد.

اما بنگاهداری بانک‌ها یعنی چه؟ همه می‌دانیم که وظیفه بانک‌ها ارائه خدمات پولی و بانکی است اما در ایران گاهی بانک‌ها به کارهایی که وظیفه آنها نیست اقدام می‌کنند که بنگاهداری از جمله این موارد است؛ بدین‌معنا که بانک‌ها برای به دست آوردن سود بیشتر با روش‌های مختلف مدیریت و هدایت بنگاه‌های اقتصادی را در اختیار خود می‌گیرند.

با توجه به اینکه بانک‌ها منبع قدرت مالی هستند و پول سرشاری را در اختیار دارند می‌توانند اثرگذاری جدی در اقتصاد کشور داشته، در بازارها قدرت‌نمایی کرده و راه رشد بنگاه‌های واقعی با مدیریت خصوصی را مسدود کنند. درواقع وقتی از بنگاهداری بانک‌ها صحبت می‌شود، بیشتر مدیریت این مراکز اقتصادی در زیرمجموعه بانک‌ها مد نظر است.

فعالیت این دست بنگاه‌های زیرمجموعه در بانک‌ها افزون بر گسترش فساد و رانت‌خواری، به ناکارآمدی واحدهای تولیدی، توزیع نامناسب ثروت‌ها و شکاف طبقاتی منجر می‌شود. در حال حاضر بانک‌های متعددی در کشور زیرمجموعه‌هایی گسترده برای خودشان ایجاد کرده و منابع را به سمت آن‌ها سوق می‌دهند.

متأسفانه اکثر بانک‌های کشورمان طی ۱۵ سال اخیر به دلالی و سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی مانند طلا  و مسکن روی آورده و سرمایه تحت اختیار خود را در مراکز غیرمولد سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بنگاهداری بانک‌ها باعث نوعی آزمندی برای آنان می‌شود که هر چه بیشتر سایر بنگاه‌ها را به چنگ آورده و بر مایملک خود بیافزایند.

به عنوان نمونه، اواسط مردادماه امسال بود که یک عضو کمیسیون عمران مجلس اعلام کرد تنها سه بانک مسکن، ملت و سپه بیش از ۳۰ هزار خانه خالی در اختیار دارند.

همچنان که اشاره شد بانک‌ها منابعشان را به سمت زیرمجموعه‌های خود سرازیر می‌کنند که این ماموریت اصلی بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در بخش‌ها و بازارهای مولد را از بین برده و یک رانت آشکار ایجاد کرده است.

بنگاه‌های اقتصادی از نظر نوع فعالیت به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ اول واحدهای خدماتی یعنی واحدهایی که خدماتی به مشتریان ارائه می کنند و معمولاً در قبال ارائه خدمات منفعت کسب می کنند. دوم واحدهای بازرگانی که به خرید و فروش مواد خام، فراورده‌ها و کالاها اشتغال دارند و سوم واحدهای تولیدی که با استفاده از عوامل تولید به ساخت انواع کالاها می‌پردازند.

نگاهی به اقدامات بانک‌ها که اکثرا غیرمستقیم است نشان می دهد در بسیاری از این موارد ورود کرده اند. از بهانه‌های مختلف بانک‌ها این است که ممکن است این بنگاه‌های اقتصادی را به جهت اخذ طلب خود گرفته باشند حال آن که اما این موضوع موید و تاییدکننده بنگاهداری بانک‌ها نیست و باید سریعا بانک‌ها این بنگاه‌های اقتصادی را به صاحبان اصلی خود بازگردانند.

جالب اینجا است که در حوزه‌های مالی و پولی مثل صرافی‌ها نیز برخی از بانک‌ها به طور رسمی دارای مرکز مبادلات ارزی و … هستند.

در مجموع باید گفت، به غیر از منابع سرشاری که بانک‌ها با وام‌های متعدد چه خرد و چه کلان در مشت خود نگاه داشته‌اند، بنگاهداری بانک‌ها خود به معضلی بزرگ در اقتصاد کشور مبدل شده که جز با دگرگونی‌های ساختاری برطرف نخواهد شد.

* نوشتارهای ستون مداد مشکی صرفا دربردارنده نظرات نویسنده است و به واسطه تنوع آرا و دیدگاه‌ها انتشار می‌یابد