نگاه همه ایران به آسمان؛ نگرانی فراگیر از بحران آب

به سختی و با ترس و لرز از تمام شدن ذخایر آبی و با امید به آغاز فصل بارش، تابستان ۱۴۰۴ را پشت سر گذاشتیم اما دریغ از یک قطره باران در دست کم ۲۰ استان از ۳۱ استان کشور.

وضعیت منابع آبی کشور اصلا خوب نیست و بهتر است بگوییم بحرانی است. کم‌بارشی، سوءمدیریت منابع و بدمصرفی به جان کشور خشکمان افتاده و به سرعت ما را به سمت قعر بحران آب پیش می‌برند.

جدیدترین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد میزان بارش‌های کشور از ابتدای مهرماه تا میانه آبان‌ماه به ۳.۴ میلیمتر رسیده است.

ثبت بارش‌های ۳.۴ میلیمتری در ۴۳ روز ابتدایی پاییز امسال درحالی است که در مدت مشابه سال قبل بارش‌ها به میزان ۱۴.۸ میلیمتر بوده و مقایسه این ارقام، حاکی از کاهش ۷۷درصدی بارش‌های کشور است.

گزارش‌های مرتبط

خشکسالی یعنی فقط قطع آب در تابستان؟

اولین قربانی‌های تغییرات اقلیمی

نیاز فوری به «یارانه آب»

در ایران برف و باران نمی‌آید چون …

همچنین، میزان بارش‌های ایران در آمار درازمدت در مدت مشابه به‌طور متوسط ۱۴.۵ میلیمتر بوده که مقایسه بارش‌های امسال با متوسط درازمدت نیز از کاهش شدید بارش‌ها حکایت دارد.

بر این مبنا، ۲۰ استان کشور از ابتدای پاییز تاکنون قطره‌ای باران به خود ندیده‌اند. دیگر استان‌ها هم با وجود بارش، وضعیت مطلوبی ندارند. استان‌های البرز، قزوین و خراسان رضوی، با وجود بارش‌های اندک در پاییز امسال، به‌ترتیب با افت ۹۸، ۹۷ و ۹۴ درصدی بارش‌ها نسبت به سال قبل مواجه‌اند. همچنین استان‌های سمنان، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و خراسان شمالی بین ۷۷ تا ۹۰ درصد کاهش بارش داشته‌اند.

در این میان، استان‌های پربارش گیلان، مازندران و گلستان هم پاییز امسال به ترتیب با کاهش ۴۷، ۴۴ و ۱۲ درصدی بارش مواجه بوده‌اند.

امروز سدهای اصلی پایتخت یکی پس از دیگری به پایین‌ترین سطح ذخیره تاریخی خود رسیده‌اند. تهران در آستانه سهمیه‌بندی آب قرار گرفته است. با وجود بهره‌برداری از پروژه انتقال آب از سد طالقان، همچنان سایه بی‌آبی بر پایتخت سنگینی می‌کند. وعده تامین آب از طالقان برای میلیون‌ها نفر از اهالی استان تهران، در برابر واقعیت خشکسالی و افت شدید ذخایر سدهای اصلی بیش از آنکه آرامبخش باشدبر تناقض‌های مدیریتی و ضعف سیاستگذاری در حوزه منابع آب تاکید می‌کند.

وضعیت به گونه‌ای است که «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور صریحا گفته «اگر تا آذرماه باران نبارد، ناچار به جیره‌بندی آب خواهیم بود و در صورت تداوم خشکسالی باید تهران را تخلیه کنیم.»

تهدید خشکسالی در استان‌های فلات مرکزی ایران هم بسیار جدی است. گفته می‌شود اصفهان تنها ۴۵ روز با بحران آب شرب فاصله دارد. اظهارات اخیر «محمد نورصالحی» رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان مبنی بر وجود تهدید جدی برای تامین «آب شرب» در اصفهان و مناطق گسترده‌ای از فلات مرکزی ایران، گویای این وضعیت بحرانی است. به گفته نورصالحی، الان دیگر بحث بحران کشاورزی یا صنعت نیست، بلکه آب شرب مردم در معرض خطر است.

تأخیر در اجرای طرح‌های انتقال آب به حوضه زاینده‌رود، قطع جریان این رود و برداشت بیش از حد مجاز از منابع زیرزمینی، برداشت‌های غیرشرب به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی و صنعتی و … همه مسائلی مدیریتی است که نیازمند بازنگری در سیاست‌های کنونی، سیاستگذاری‌های کلان بر مبنای نگاه کارشناسی و هماهنگی بین بخشی در حوزه اجرایی است.

امروز فرونشست زمین در اصفهان به عنوان یکی از تبعات ثانویه بحران کم‌آبی به مساله‌ای نگران‌کننده تبدیل شده است و در صورت اصلاح نشدن روندهای کنونی به بحرانی جدی تبدیل می‌شود.

اما بحران کم‌آبی فقط محدود به فلات مرکزی ایران نیست. به تازگی «حسین اسماعیلیان» مدیرعامل آبفای مشهد هم از خشک شدن سه سد مشهد که تا ۳ سال پیش ۷۰ درصد نیاز آبی شهر را تامین می‌کردند خبر داده و گفته این سدها در حال حاضر حتی یک لیتر آب هم وارد شبکه آبی مشهد نمی‌کنند.

اسماعیلیان حجم کل آب پشت سدهای چهارگانه مشهد (دوستی، ارداک، طرق و کارده) را حدود ۴۰ میلیون مترمکعب، یعنی ۳ درصد کل حجم مخزن این سدها برآورد کرده است. این درحالی است ‌که سال گذشته این تاریخ حداقل ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب در مخزن این سدها وجود داشت/

به گفته اسماعیلیان، در شرایطی که ناقوس مرگ آبخوان و سدهای مشهد رساتر از همیشه به گوش می‌رسد، دولت برای تأمین حقابه سد دوستی، تکمیل پروژه‌های آبی مانند احداث تصفیه‌خانه و انتقال آب فراحوضه ای مانند دریای عمان و هزار مسجد تنها به برگزاری جلسات و تأکیدات بسنده کرده‌ است. تا زمانی که دولت و سازمان برنامه‌وبودجه، بحران آب مشهد را در سطح ملی موردتوجه قرار ندهند، خروج از این وضعیت به نظر غیرممکن است.

امروز مردم در شرایطی با تن و جان خود بحران کم آبی را لمس می‌کنند که مساله کم‌آبی موضوعی جدید نیست. سال‌ها است کارشناسان در مورد مساله کم آبی در ایران با بارشی همیشه پایین‌تر از متوسط جهانی و مخاطرات تداوم سیاست‌های کنونی در حوزه مدیریت منابع آبی هشدار می‌دهند.

این مساله اما با خشکسالی‌های پیاپی و خشکسالی بی سابقه امسال، می‌رود که به بحرانی بی‌سابقه تبدیل شود و سیاست‌های کوتاه‌مدت دولت هم به مسکن و نوشدارویی بعد از مرگ سهراب می‌ماند.