جنگ اوکراین؛ معرکه‌ای که پاشنه آشیل روس‌ها و آمریکایی‌ها را معلوم کرد

به گزارش ایران مامن، سفر «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا به کی‌یف در آستانه اولین سالگرد حمله روسیه به اوکراین (بیست و سوم فوریه- پنجم اسفند) نمادین‌ترین اقدام رهبران واشنگتن برای نشان دادن حمایت کامل از یک طرف این جنگ نسبتا نیابتی بود.

آمریکایی‌ها در حالی تقدیرآمیزترین توصیفات را برای مقاومت اوکراینی‌ها به کار می‌برند که برخی از کارشناسان مدعی شده‌اند به دلیل بدبینی سازمان سیا به توان اوکراین در زمان حمله نظامی روس‌ها، این سازمان در حال برنامه‌ریزی بود که چگونه از شورشیان اوکراینی پس از پیروزی نظامی روسیه حمایت کند. گزارش‌های اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا در آن زمان پیش‌بینی می‌کردند که کی‌یف به سرعت؛ شاید حداکثر ظرف یک یا دو هفته سقوط خواهد کرد. این پیش‌بینی‌ها باعث شد که دولت بایدن به طور مخفیانه برخی از دارایی‌های اطلاعاتی کلیدی آمریکا از جمله پرسنل عملیات ویژه مخفی سابق را که با سیا قرارداد داشتند از اوکراین خارج کند. مقامات نظامی و اطلاعاتی آمریکایی گفته‌اند، زمانی که مشخص شد پیش‌بینی‌های آژانس اطلاعاتی درباره پیروزی سریع روسیه اشتباه بوده است، دولت بایدن دارایی‌های مخفی را که از اوکراین خارج شده بود، به این کشور بازگرداند.

چندین مقام اطلاعاتی آمریکا طی مصاحبه‌ای به اینترسپت گفته‌اند که حضور پرسنل و منابع عملیات ویژه سیا  در اوکراین بسیار بیشتر از زمان تهاجم روسیه در فوریه است.

حال به نظر می‌رسد سازمان اطلاعاتی آمریکا برای جبران پیش‌بینی‌های عجولانه گذشته، از برخی اخبار برای جنگ اطلاعاتی با روسیه استفاده می‌کنند. به عنوان مثال مقامات آمریکایی گفتند که مدارکی دارند که نشان می‌دهد روسیه ممکن است برای استفاده از عوامل شیمیایی در اوکراین آماده شود. جو بایدن نیز این خبر را علناً اعلام کرد. اما سه مقام آمریکایی به ان‌بی‌سی نیوز گفتند که هیچ مدرکی وجود ندارد که روسیه سلاح شیمیایی نزدیک اوکراین برده باشد. آن‌ها گفتند که آمریکا این اطلاعات را برای جلوگیری از استفاده روسیه از مهمات ممنوعه منتشر کرده است. این خبر خود یک مورد از نمونه‌های شکست دولت بایدن در استفاده از اطلاعات محرمانه به عنوان بخشی از جنگ اطلاعاتی علیه روسیه است. مقامات گفتند که دولت حتی زمانی که اطلاعات قوی نبود، این کار را انجام داده است تا «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه را از تعادل خارج کند.

در همین رابطه «ویلیام برنز» رئیس کنونی سیا که قبلا سفیر آمریکا در روسیه هم بوده در اظهارات جالب توجه در جلسه استماع کنگره به قانون‌گذاران گفته بود: «در تمام سال‌هایی که به عنوان یک دیپلمات حرفه‌ای گذراندم، موارد زیادی را دیدم که در آن جنگ‌های اطلاعاتی با روس‌ها را باختیم.»

شکست خیره‌کننده جامعه اطلاعاتی آمریکا در آغاز جنگ در تشخیص ضعف‌های اساسی در سیستم روسیه، نشان‌دهنده ضعف آن نسبت به ضعف‌های نظامی و اقتصادی به وجود آمده از اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۸۰ است، مانند زمانی که واشنگتن نتوانست سقوط دیوار برلین و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ را پیش‌بینی کند.

گام‌های اشتباه تحلیلگران اطلاعاتی آمریکا در اوکراین تنها چند ماه پس‌ازآن رخ داد که سازمان‌های اطلاعاتی این کشور سرعت سقوط دولت تحت حمایت آمریکا در افغانستان در سال ۲۰۲۱ را دست کم گرفت و همین موضوع باعث تسلط سریع طالبان شد.

برخی از مقامات ارشد اطلاعاتی آمریکایی اعتراف کرده‌اند که در پیش‌بینی پیروزی سریع روسیه اشتباه کرده‌اند. در ماه مارس گذشته، «آوریل هِینز» مدیر اطلاعات ملی آمریکا، طی جلسه استماع کمیته اطلاعات سنا اذعان کرده بود که سیا «در پیش‌بینی چالش‌های نظامی که پوتین با ارتش خود مواجه شده است، خوب عمل نکرده است». ژنرال «اسکات بریر» مدیر آژانس اطلاعات دفاعی ارتش، در همان جلسه گفته بود: «نظر من این بود که بر اساس عوامل مختلف، اوکراینی‌ها آن‌طور که فکر می‌کردم آماده نیستند. بنابراین، اراده آن‌ها برای مبارزه را زیر سوال بردم و این ارزیابی بدی از سوی من بود.»

بااین‌حال، چند تن از مقامات اطلاعاتی به اینترسپت گفته‌اند که این اعترافات شکست اساسی‌تری را پنهان می‌کند که مقامات به طور کامل به آن اذعان نکرده‌اند. آن‌ها در واقع اهمیت فساد و بی کفایتی گسترده مقامات دولت پوتین، به ویژه در ارتش روسیه و صنایع دفاعی مسکو را تشخیص نداده‌اند. اطلاعات آمریکا تأثیر معاملات داخلی فاسد، رشوه و فریبکاری در وفاداری به پوتین در تشکیلات دفاعی مسکو را که ارتش روسیه را به پوسته‌ای شکننده و توخالی تبدیل کرده است، نادیده گرفتند.

اینترسپت به نقل از یک مقام ارشد سابق اطلاعاتی نوشته است: «در سیستم اطلاعاتی آمریکا هیچ گزارشی در مورد فساد در سیستم روسیه وجود نداشت. آن‌ها توجه به این موضوع را از دست داده بودند و هر گونه شواهد وجود فساد را نادیده گرفته بودند.» پس از شکست روسیه در لیمان، در شرق اوکراین، ژنرال بازنشسته ارتش، بن هاجس، که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ فرماندهی نیروهای ارتش آمریکا در اروپا را بر عهده داشت، اعتراف کرد که قبل از حمله روسیه به اوکراین توانمندی‌های روسیه را بیش از حد ارزیابی کرده و نتوانسته عمق فساد را در وزارت دفاع روسیه درک کند.

به نظر می‌رسد ناتوانی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده در تشخیص اهمیت فساد روسیه نتیجه اتکای بیش‌ازحد به اطلاعات فنی باشد. قبل از جنگ، ماهواره‌ها و سیستم‌های نظارتی با فناوری پیشرفته به ایالات متحده آمریکا اجازه می‌داد استقرار سربازان، تانک‌ها و هواپیماهای روسیه را ردیابی کند و مقامات نظامی روسیه را شنود کند که اطلاعات آمریکا را قادر می‌ساخت تا زمان تهاجم را به دقت پیش‌بینی کند. اما برای مشاهده اینکه ارتش و صنایع دفاعی روسیه عمیقاً فاسد شده‌اند، به جاسوسان انسانی بیشتری در داخل روسیه نیاز بود.

از زمان آغاز جنگ، فهرست طولانی‌ای از نقاط ضعف در ارتش روسیه و صنایع دفاعی آن آشکار شده است که مهم‌ترین آن، نقص در تانک‌های روسی است. نیروهای اوکراینی متوجه شده‌اند که یک گلوله در موقعیت مناسب می‌تواند یک برجک تانک روسی را منفجر کند و آن را به آسمان بفرستد و کل خدمه را بکشد. تانک‌های روسی کاملاً ارزان طراحی و ساخته شده‌اند و مشخص شده است که مهمات به طور آشکارا در حلقه‌ای در داخل برجک که می‌تواند در صورت اصابت گلوله به برجک منفجر شود ذخیره شده و در کل در ساخت آن‌ها ایمنی خدمه در اولویت قرار نگرفته است.

ویلیام برنز رئیس سیا در کنفرانسی در واشنگتن، در اظهاراتی که توسط نیویورک‌تایمز گزارش شد، اظهار داشته بود: «نه تنها ضعف ارتش روسیه آشکار شده است بلکه آسیب بلندمدتی به اقتصاد روسیه و نسل‌های روس وارد خواهد شد». بنا بر اظهارات برنز ضعف رهبری، آموزش ضعیف و روحیه پایین منجر به تلفات زیادی در میان سربازان درجه یک روسی شده است. گفتنی است تنها در ماه اوت پنتاگون تخمین زد که ۷۰۰۰۰ تا ۸۰۰۰۰ سرباز روسی در اوکراین کشته یا زخمی شده‌اند. اوکراین نیز متحمل تلفات زیادی شده است، اما قدرت خط مقدم روسیه به شدت تضعیف شده است.

ناکامی دستگاه اطلاعاتی آمریکا در مشاهده ناکارآمدی در ارتش و صنایع دفاعی روسیه به این معنی است که شکست‌های مستمر روسیه در میدان جنگ را نیز پیش‌بینی نمی‌کرده که اکنون تأثیرات سیاسی و اجتماعی عمیقی بر پوتین و روسیه دارد. پوتین دستور بسیج نسبی را برای جایگزینی تلفات سنگین میدان نبرد صادر کرده است که باعث اعتراضات گسترده در روسیه شده است. حداقل ۲۰۰۰۰۰ نفر به ویژه هزاران مرد جوان که به دنبال اجتناب از خدمت اجباری هستند، در حال حاضر روسیه را ترک کرده‌اند.