مذاکرات هسته‌ای و پالس‌های نامتقارن

این روزها و بعد از فروکش کردن حرکت‌های اعتراضی در کشور، به طور جسته و گریخته سیگنال‌هایی درباره نشستنِ مجدد طرف‌های مذاکرات هسته‌ای دور میز چانه‌زنی دیپلماتیک به چشم می‌آید.

برخی سفر دیشب «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه در رأس هیأتی به مسقط پایتخت عمان را اقدامی جهت از سرگیری مذاکرات برجام تعبیر می‌کند.

بعد از دیدار هفته گذشته (۲۹ آذرماه) امیرعبداللهیان با «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نیز ملاقات «علی باقری» مذاکره‌کننده ارشد ایران و «انریکه مورا» هماهنگ کننده مذاکرات ایران و ۱+۴ در حاشیه نشست بغداد ۲ در اردن بود که فضایی دوباره در خصوص تداوم مذاکرات ایجاد شد. پس از این دیدار بود که بورل در توییتی دیدار با وزیر خارجه ایران را «ضروری» خواند و خبر داد که توافق شده کانال ارتباطی فیمابین باز نگاه داشته شود.

به گزارش ایران مامن، پس از آن مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشتی پیرامون نتایج سفرش به اردن نوشت: همچنان معتقدم که وقتی صحبت از عدم اشاعه هسته‌ای می شود، هیچ جایگزینی برای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وجود ندارد. به همین دلیل است که من به عنوان هماهنگ کننده، به کار در جهت احیای برجام بر اساس نتایج مذاکرات وین ادامه می دهم.

اظهارات اخیر «جواد کریمی قدوسی» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مورد آینده برجام هم قابل تامل است. او گفته ملاقات اخیری که در اردن انجام شد حاکی از این است که باب مذاکره در مورد برجام بسته نشده است، دولت هم بنا ندارد پرونده برجام را بایگانی کند و قصد دارد ادامه دهد.

وی با اشاره به اینکه بعد از ناامیدی از اغتشاشات، آمریکا و اروپا  حاضرند امتیازات بیشتری بدهند، گفت: در کل در مورد مذاکرات برجام دو مساله باقی مانده بود؛ بستن پرونده پی ام دی (ابعاد احتمالی نظامی فعالیت هسته ای) و ادعاهای آژانس در این زمینه و مساله امنیت سرمایه گذاری‌های خارجی که بعد از توافق  وارد ایران می‌شوند که اینها تا آخر برنامه‌شان باشند و اگر توافق به‌هم خورد اینها دوباره نروند. اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای حل این دو موضوع تقریبا چراغ سبز نشان دادند؛ یعنی آژانس گفته است که ما حل می‌کنیم و پرونده را می‌بندیم؛ آمریکایی‌ها هم گفتند که امنیت سرمایه گذاری‌های خارجی را حفظ می کنند ولی به ما گفتند رسما اعلام نکنید.

تصویری از مذاکرات اردن میان هیات ایرانی و اتحادیه اروپا

عضو کمیسیون امنیت ملی خاطر نشان کرد: با توجه به صحبتی که در اردن شده است اروپایی‌ها و آمریکایی ها به برجام برمی گردند. همین روزها باب گفت و‌گوهای ایران و ۴+۱ باز می شود و اگر نهایی شد، آنجا آمریکایی‌ها می‌توانند در امضا مجدد شرکت کنند. اراده دولت این است که برجام احیا شود و آنها نیز شرایط ما را می پذیرند.

این اظهار امیدواری‌ها در حالی است که طی روزهای اخیر ویدئویی از «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا منتشر شد که به‌صراحت در آن از مرگ برجام سخن می‌گوید.

بورل هم در یادداشت خود فقط درباره مذاکره و توافق حرف نزده است. در بخشی از یادداشت بورل آمده است: در دیدار با امیرعبداللهیان من همچنین تاکید کردم که احیای برجام در خلاء استراتژیک اتفاق نمی‌افتد. این بخش، بخش کلیدی، از یک تصویر گسترده‌تر است. جمهوری اسلامی به جای سرکوب، باید به حرف شهروندان خود گوش دهد. ایران باید فورا حمایت نظامی خود از روسیه را متوقف کند. در همین راستا، من از وزیر خارجه ایران خواستم تا به گفتگوی مستقیم با همتایان اوکراینی خود درباره انتقال تجهیزات نظامی به روسیه ادامه دهد.

اشاره به نقش روس‌ها در سرنوشت مذاکرات، نشان از این واقعیت دارد که نشستن دوباره دور میز مذاکره تنها به اراده تهران و پایتخت‌های غربی بستگی ندارد. در این باره «نعمت الله ایزدی» آخرین سفیر ایران در شوروی درخصوص تاثیر ادعای فروش پهپاد به روسیه توسط ایران بر احیای برجام، می‌گوید که شاید خود روسیه هم بر این موضوع تاثیرگذار بود. روس‌ها با رو شدن این مسئله سعی کردند آن را به برجام گره بزنند و بخواهند تا روشن شدن این وضعیت آن را به تعویق بیاندازند.

از سوی دیگر نمی‌توان گفت، مذاکرات هسته‌ای برکنار از ناآرامی‌های سه ماه گذشته خواهد ماند. سخنگوی وزارت خارجه آلمان روز چهارشنبه اظهار داشت که برلین در شرایط فعلی دلیلی برای آغاز مجدد مذاکرات برجام نمی‌بیند. او ادعا کرد که تمرکز اصلی برلین در حال حاضر حمایت از «مردم داخل خیابان» در ایران است نه عجله برای آغاز مجدد مذاکرات برجام.

با این حال وزیر امور خارجه ایران تصریح کرده اگر طرف های مقابل به ویژه آمریکایی‌ها دست از ریاکاری بر ندارند معلوم نیست پنجره ای که امروز باز است فردا باز بماند.

در جمع‌بندی وضعیت مذاکرات می‌توان به سخنان «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری سابق اشاره کرد که در معدود اظهاراتش پس از دوره هشت‌ساله دولتداری اظهار داشته دولت جدید اگر می‌خواست، می‌توانست از اجرایی شدن برجام به خوبی استفاده کند .اگر بخواهند در مسائل اقتصادی تحول رخ دهد، شرطش، احیای برجام است؛ سخنانی که مشخص می‌سازد در وضعیت کنونی ایران تمایل بیشتری به از سرگیری مذاکرات نشان داده و خواهد داد و مشخص نیست پاسخ غربی‌ها و نیز بازیگری چون روسیه به نیاز تهران برای شروع مجدد چانه‌زنی‌های برجامی چه خواهد بود.