جلد کتاب تو آبی است یا صورتی؟

سخنان اخیر وزیر امور و پرورش که بسیاری آن را مقدمه «تفکیک جنسیتی در کتاب‌های درسی» دانستند باعث شد تا «رضامراد صحرایی» که به تازگی با تغییر جای دانش‌آموزان و مسئولان در جریان سخنرانی افتتاح مدرسه‌ای در بجنورد مقادیری محبوبیت برای خود کسب کرده بود، وادار به توضیح شود.

به گزارش ایران مامن، وی در توضیح این جمله که «سند تحول بنیادین می‌گوید باید کتب درسی را متناسب با جنسیت دختران و پسران متفاوت کنیم» بیان داشت: این موضوع یک امر کاملاً تعلیم و تربیتی است و ارتباطی به نگرش و مسائلی از این دست ندارد. نیازهای اجتماعی دختران و پسران با یکدیگر فرق دارد و کتاب‌های دینی و تربیتی در مواردی با یکدیگر متفاوت است؛ همچنین نیازهای مدارس دخترانه و پسرانه متفاوت است اما برخی افراد عادت دارند که غلط شماری کنند.

با این حال این موضوع باعث شد تا برخی صاحب‌نظران حوزه آموزش در این باره اظهارنظر کنند. دکتر «علی فروزفر» استاد دانشگاه و کارشناس ارشد برنامه ریزی آموزشی در گفت‌وگو با «آرمان امروز» اظهار داشته است: بی تردید پسران و دختران هم از لحاظ زیست شناسی و هم از لحاظ احساسی و عاطفی و نیازهای مهارتی زندگی با یکدیگر متفاوت هستند ولی در عین حال از لحاظ انسانی مشترکات زیادی هم دارند. امیدوارم منظورآقای وزیر، این نباشد که همه کتاب ها تفکیک شوند چون برخی از آنها مانند کتب علوم تجربی یا ریاضی عملا غیرقابل تفکیک جنسیتی است. اما در عین حال برخی از کتاب ها مانند آموزش دینی، مدیریت، مهارت های زندگی، و… به گونه ای است که می توان آنها را تفکیک کرد.

این کارشناس برنامه ریزی آموزشی، با اشاره به دیدگاه‌های مختلف در این زمینه می گوید: در این راستا برخی معتقدند که باید یک کتاب ویژه دختران و یک کتاب هم ویژه پسران تدوین شود ولی بقیه کتاب ها مشترک باشند، در عوض برخی دیگر بر این باورند که برخی از کتب حوزه علوم انسانی و جامعه شناسی و دانش مهارت های زندگی، ۸۰-۹۰ درصد مشترک باشند و تنها ۱۰ -۲۰ درصد آن متناسب با نیازهای جنسی دختران و پسران تغییر کنند.

این روزنامه به نقل از یک کارشناس آموزشی که نخواسته نامش فاش شود نوشته است: زمزمه این تفکر از چند وقت قبل و از طریق برخی مدیران ارشد آموزش و پرورش شروع شد؛ تفکری که معتقد بود که برخی از تصاویر داخل کتب درسی می تواند باعث ترویج بی حجابی شود و باید از روی جلد و داخل صفحات حذف شود. در همین راستا هم شاهد بودید که روی جلد یکی از کتابها، عکس دختران حذف شد و بعد از آن هم شروع کردند به سخت گیری در مورد تصویر نگاری کتاب ها به طوری که مثلا می گفتند حتی نباید عکس یک تار موی یک دختر و زن در کتاب‌ها نیز بیرون باشد

در همین زمینه، «ابراهیم سحرخیز» معاون پیشین متوسطه وزارت آموزش و پرورش به «انتخاب» گفته است: گاهی اوقات صحبت کردن و انتقال پیام مسئولان به گونه‌ای است که سوءتفاهم پیش می‌آورد؛ مگر علم زنانه و مردانه دارد؟ در سند تحول چنین چیزی نداریم این کار نیز امکان پذیر نیست. مگر می‌شود علوم و ریاضی و ادبیات را زنانه و مردانه کرد؟ البته در گذشته درباره برخی رشته‌ها از جمله زیست شناسی و حرفه و فن و دین و زندگی تفاوت‌های جنسیتی وجود داشت؛ از جمله احکام اسلامی زنانه که لزومی ندارد در کتاب پسر‌ها باشد؛ یا در حوزه حرفه و فن که درس خیاطی و آشپزی و کودک یاری دارد، ترجیح داده می‌شد که در کتاب درسی دختران ذکر شود. معنای این مسئله، اما تفکیک جنسیتی نیست.

به گفته سحرخیز در آموزش و پرورش قائل به تفاوت جنسیتی میان دختر و پسر هستند، اما باید به جا و به حسب ضرورت اعمال شود. مثلا اگر قرار است اخلاق جنسی را مطرح کنیم، محتوای دختران و پسران متفاوت است. شاید منظور وزیر همین بوده، اما به طور کلی اشتباه کرده وارد این موضوع شده است. این صحبت‌ها فقط بازتاب منفی دارد.

«محمد داوری» سخنگوی سازمان معلمان ایران و کارشناس حوزه آموزش نیز بیان داشته است: وزیر می‌بایست دستاورد تفکیک جنسیتی انجام‌شده بعد از انقلاب در مدارس و تا حدودی در دانشگاه‌ها را بررسی و مطالعه می‌کرد تا اگر دستاورد آن قابل دفاع بود، نسبت به تفکیک محتوای جنسیتی کتاب‌های درسی اظهارنظر می‌کرد. تفکیک جنسیتی و تعمیم آن به محتوای آموزشی ریشه در نگرش غلط در روانشناسی کودک و نوجوان دارد.

به گفته داوری در نظام‌های آموزشی مختلف تفکیک جنسیتی دختر و پسر که دارای مبنای علمی مورد تایید روانشناسان، جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران علوم تربیتی باشد، وجود ندارد. بنابراین، این رویکردها، متاسفانه محکوم به شکست است و قربانیان آن نیز کودکان و نوجوانان این سرزمین بودند و هستند؛ قربانیانی که آسیب‌های آن را لمس کرده‌اند و هم‌اکنون والدین دانش‌آموزان کنونی هستند. اولین آسیب دیوار کشیدن بین دختر و پسر این است که شناخت آنها از خود و جنس مخالف دچار ضعف می‌شود و نگرش و باورهای غلط در آنها ایجاد می‌کند؛ به‌طوری‌که احساسات نابجایی در فرایند احساسی آنها ایجاد می‌شود.