«سوریه نو»؛ رسانه‌های رو به جلو و رسانه‌های رو به عقب در ایران

یک روز پس از سقوط حکومت «بشار اسد» در سوریه، تصویر رئیس‌جمهوری سابق سوریه یا تصاویر مربوط به وقایع این کشور بر صفحه نخست روزنامه‌های کشور نقش بست و این رسانه‌ها با رویکردهایی متفاوت و بعضا متعارض به این رخداد مهم خاورمیانه پرداختند؛ برخی از این واقعه ابراز نگرانی کردند و گروهی هم به این وقایع با دیدی مثبت نگریستند؛ دوگانه‌ای که مدت‌ها است در زمینه بسیاری از مسائل سیاسی-اجتماعی مانند قانون حجاب و فیلترینگ و … در رسانه‌ها مشهود است.

در میان رسانه‌ها البته محورهایی چون پرداختن به چرایی سقوط اسد و پیامدهایش نیز برجسته بود.

آنچه این روزها در گفت‌وشنودهای عمومی و رسانه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و بازتکرار می‌شود این است که سال‌ها هزینه‌کرد در سوریه از سوی جمهوری اسلامی ایران با استدلال سرمایه‌گذاری امنیتی و دیپلماتیک و حفظ عمق استراتژیک که البته با مخالفت طیف قابل توجهی از شهروندان همراه بوده، امروز از دید بسیاری به هدر رفته است.

مرتبط:

بعد از سقوط اسد، هر یک از بازیگران بحران سوریه چه نگرانی‌هایی دارند؟

تحولات پیچیده سوریه؛ چه کسی دوباره کبریت جنگ را کشید؟

روزنامه «جوان» اما در پاسخ به چنین انتقادهایی ضمن اشاره به اشتباهات اسد در دوره زمامداری وی نوشته است: ما برای اسد و برای سوریه آنجا نبودیم؛ ما برای آرمان‌هایی بسیار والا در آنجا حضور داشتیم و به همه اهدافمان در مدت حضور رسیدیم. ما با حزب‌الله و سوریه و فلسطین همپیمانی وثیقی داشتیم که مانع از آن شد که ارتش رژیم صهیونیستی به کیان امت اسلامی صدمه بزند و اگر وارد اراضی اسلامی شده از آنجا با خواری و خفت خارج شد.

و اما در شرایطی که در صداوسیما هم عبارت «تروریست» دیگر برای گروه‌های مسلط بر سوریه کاربرد ندارد، برخی روزنامه‌های اغلب اصولگرا امروز همچنان با تروریست خواندن معارضان، در مورد سقوط اسد و آینده تحولات سیاسی این کشور و احتمال نقش‌آفرینی غرب در روند انتقال قدرت ابراز نگرانی می‌کنند.

روزنامه‌هایی چون «کیهان» با عبارت «پایان ماموریت تروریست‌ها و آغاز سلطه آمریکا»، «رویش ملت» با عبارت «تسلط عناصر تروریستی بر دمشق»، «وطن امروز» با «ورود تروریست‌ها به دمشق»، و «سیاست روز» با ابراز نگرانی از «قصد غرب برای لیبیاییزه کردن سوریه» به طور کلی رویکردی کاملا تقابلی با سیر رویدادهای سوریه اتخاذ کردند. «دالان تاریک سوریه» عبارتی پرتکرار در این رسانه‌ها بود تا به موجب آن فضایی تیره و مبهم و بدبینانه از دوره پسااسد تصویر کنند

.

تیترهایی چون «توصیه‌هایی که شنیده نشد» و «غفلت سوری» و مشابه آن در روزنامه‌های «همشهری» و «شهروند» و برخی دیگر روزنامه‌های اصولگرا وجهه‌ای عبرت‌آموز وهشدارگونه از آخر و عاقبت اسد را به ذهن متبادر کردند که این پیام را حمل می‌کرد: اسد به غرب اعتماد کرد و غرب با عمل نکردن به وعده‌های خود، او را تنها گذاشت.

در برابر، برخی روزنامه‌های مستقل، اعتدالی یا اصلاح‌طلب با عناوینی چون «پایان ۵۴ سال دیکتاتوری در سوریه» (روزنامه «ستاره صبح») و «مخالف» و «معارض» خواندن مخالفان اسد و انتشار تصاویری از شادی مردم در پی خروج اسد («تجارت» و «مردم‌سالاری») تلاش کردند تصویری معتدل‌تر و نزدیک‌تر به واقع، از تحولات سوریه ارایه دهند.

روزنامه‌های این طیف بیشتر در گزارش‌های مرتبط خود، ریشه‌های داخلی و پوسیدگی حکومت اسد به ویژه در حوزه اقتصادی و سیاسی را مورد بررسی قرار دادند. گزارش‌های روزنامه‌های «هم‌میهن» و  «دنیای اقتصاد» در این چارچوب می‌گنجد.

هم‌میهن در این باره نوشت: بشار اسد تمام شد؛ ولی این آغازی برای ایران است. اول از همه خیلی صریح و روشن پاسخ داده شود که اشتباه کجا بود و چقدر هزینه دادیم؟ آیا ممکن است گروهی معتبر و کارشناس مستقل تشکیل شود و به این پرسش پاسخ دهند؟ اگر نه، بدانید که در جهل و اشتباه مرکب قرار داریم.

سناریوهای آینده و پیامدهای داخلی و منطقه‌ای این تحول، از دیگر محورهایی است که رسانه‌های اصلاح‌طلبی چون «سازندگی»، «آرمان ملی» و … در روز نخست پس از سقوط حکومت اسد، به آن پرداختند.

بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی ایران در ارتباط با تحولات سوریه هم از محورهای برجسته دیگر روزنامه‌های این طیف بود از جمله به نوشته «جمهوری اسلامی»  اسرائیل بر سوریه حاکم‌شده و به دنبال عراق است. در این شرایط ایران باید بدون اعتماد به روسیه، سیاست‌خارجی خود را تنظیم کند.

در حالی که برخی از کارشناسان رسانه ریشه بحران مرجعیت و کارکرد رسانه در ایران را زندگی در گذشته و عدم وجود نگاه بلندمدت و نگاه به آینده می‌دانند، روزنامه‌های طیف اصولگرا با نگاه به گذشته و رویکردی حسرت‌آلود تحولات سوریه را دنبال می‌کنند. در برابر، اغلب رسانه‌های مستقل یا اصلاح‌طلب با بررسی سناریوهای پیش‌روی سوریه و منطقه، لزوم فرصت‌سازی‌ برای ایران در این شرایط را مدنظر دارند.