صحبتِ یک مونس جان ما را بس؟

نگاهی به مواضع اخیر سران کشورهایی که سال‌ها است در زمره شرکای سیاسی و اقتصادی ما بوده‌اند یا هستند نشان می‌دهد اوضاع سیاست خارجی ایران دست کم در ظاهر چندان مطلوب نیست.

آخرین موضع‌گیری‌های ضدایرانی که به طور اخص بعد از ناآرامی‌های میانه ۱۴۰۱ به شکل عجیبی تصاعدی شده مربوط به رئیس‌جمهور کشوری است که تا همین چند سال پیش یکی از مشتری‌های پروپاقرص نفت کشور ما به شمار می‌رفت و حتی برخی پالایشگاه‌هایش را به نفت ایران عادت داده بود.

«یون سوک یول» رئیس‌جمهور کره‌جنوبی که در روزهای اخیر به ابوظبی سفر کرده در دیدار با ۱۵۰ سرباز کره جنوبی مستقر در امارات در اظهاراتی خارج از عرف دیپلماتیک مدعی شد که ایران دشمن امارات است. یول در جریان این ملاقات اظهار داشت: دشمن امارات، کشوری که دشمن امارات، ملتی که بزرگترین تهدید علیه آن است، ایران است و دشمن ما نیز کره شمالی است. در نتیجه ما وضعیتی بسیار شبیه به امارات داریم.

به گزارش ایران مامن، رئیس‌جمهوری کره جنوبی در حالی برای بازارگرمی و زمینه‌سازی کاسبی کشورش در حاشیه خلیج فارس و عقب نیافتادن از چین و ژاپن اینگونه بر ایران می‌تازد که قبل از تحریم‌ها بازار بزرگ شمال خلیج فارس، پرسودترین مقصد برای انواع لوازم خانگی و خودرو و کالاهای کره‌ای بود.

کره جنوبی که تا پیش از این، ترسش از «دونالد ترامپ» دلیل پس ندادن بدهی‌اش به ایران تلقی می‌شد، بعد از کش‌وقوس‌های فراوان حاضر نشده این بدهی را تسویه کند و حالا در قامت یک بدهکار (هفت تا ده میلیارد دلاری) مواضعی بی‌سابقه را علیه تهران اتخاذ می‌کند.

نامرادی‌های احوال سیاست خارجی این روزها یکی دو تا نیست. بعد از اینکه رئیس‌جمهور چین در سفر ماه گذشته‌اش به حاشیه جنوبی خلیج فارس از خطوط قرمز ایران و مسائل مربوط به تمامیت ارضی عبور کرد و نخست وزیر عراق هم تصمیم‌ گرفت بر «عربی» بودن خلیج فارس پافشاری کند، رفیق گرمابه و گلستان دوران ریاست جمهوری «محمود احمدی نژاد» هم کوشید به شکل زیرپوستی از این دوستی کناره بگیرد.

به گزارش رسانه‌ها رئیس‌جمهور ونزوئلا به تازگی از پیشنهاد ایجاد یک اتحاد سیاسی با حضور چین و روسیه خبر داده است. این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که هیچ اسمی از ایران که دارای روابط سیاسی و اقتصادی قابل‌توجه با کاراکاس است، برده نشده است. کارشناسان بهره‌مندی از قدرت اقتصادی و سیاسی چین و روسیه و تمایل برای حضور در حوزه‌های نفوذ ایالات متحده در سطح جهانی را اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری این ایده از سوی «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا می‌دانند.

در شرایطی که روابط ایران با غرب به خصوص کشورهای اروپایی به مرحله شعارنویسی روی دیوار سفارتخانه‌ها رسیده و چشم‌اندازی از فروکش این تنش‌ها به چشم نمی‌آید، دلخوشی‌های پیشین عرصه دیپلماسی همچنان که اشاره شد محدود شده و اقتصادهای شرقی مانند چین، کره جنوبی، ژاپن و هند، یا علنا علیه تهران موضع‌گیری می‌کنند یا تحت تاثیر ادامه تحریم‌ها از ما دور می‌شوند.

بازدید سفرای آلمان و فرانسه از دیوار نویسی های سفارت انگلیس در تهران

هشدارهای کارشناسان درباره اوضاع و روندهای دیپلماسی و سیاست خارجی هم در حال افزایش است. از دید «علی بیگدلی» استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی شاید به خاطر خصومت‌هایی که در داخل وجود دارد، ایران دارد کارهای اشتباهی انجام می دهد و هر روز دارد رابطه ما با اروپا را تاریک‌تر می کند و این کاملا به زیان ما تمام خواهد شد. با حوادثی که در عراق پیش آمد امید ما نسبت به منطقه هم دارد سست می شود.

«رضا نصری» کارشناس روابط بین‌الملل نیز خطاب به رئیس‌جمهوری نوشته است: جناب رئیسی، وضعیت سیاست خارجی کشور بحرانی است. از آغاز دولت سیزدهم، برخلاف وعده‌های انتخاباتی شما، روابط ایران و همسایگان – حتی روابط ایران و عراق – به صورت‌ ملموسی رو به افول رفته است. در یک سال و نیم گذشته از مذاکرات با عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج فارس هیچ پیشرفتی گزارش نشده است.

نصری با اشاره به چالش‌هایی مانند موج «عادی‌سازی» روابط اسرائیل با دولت‌های منطقه هشدار داده روابط ایران و روسیه – که بنا بود رابطه راهبردی و تجاری سودمندی باشد – به دلیل کشیده شدن ناخواسته پای ایران به جنگ اوکراین – حاوی هزینه و ریسک سنگین امنیتی و نظامی شده؛ و در بُعد اقتصادی نیز – به دلیل تعمیم تحریم‌های روسیه به ایران – آورده قابل ذکری نداشته است. ایضا، رابطه ایران و چین هم – به دلیل تعلل در احیای برجام – راکد مانده و این رکود موجب شده نه تنها همکاری‌های پیش‌بینی‌شده در قرارداد موسوم به «قرارداد ۲۵ ساله» محقق نشود، بلکه دولت چین جهت تحکیم روابط اقتصادی، سیاسی و راهبردی خود با رقبای ما، حتی حساسیت‌های تاریخی ایران را نادیده بگیرد! همچنین، روابط ایران و غرب هم به پایین‌ترین و پرتنش‌ترین سطح خود در ۳۰ سال اخیر رسیده است.

در چنین فضایی است که «فارن پالیسی» هشدار می‌دهد با توجه به اعتبار بین المللی کنونی ایران، هزینه دیپلماتیک حمله نظامی به این کشور کاهش پیدا کرده است. احیای برجام فعلا بعید است. پهپاد‌های تهران در اوکراین، احساسات ضدایرانی را در واشنگتن افزایش داده و بایدن در ۲۰۲۳ انتظار خبر‌های خوب از خاورمیانه نداشته باشد.

در این شرایط به نظر می‌رسد روابط ما با بازیگران و شرکای مهم روابط خارجی به جز روسیه به سردی می‌گراید. در تازه‌ترین رخدادهای مربوط به این روابط نیز، دبیر شورای عالی امنیت ملی در دیدار با دستیار پوتین اظهار داشته همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در مسیر توافقات راهبردی است.

این در حالی است که ایجاد توازن در روابط خارجی و تنوع‌بخشی در مقاصد دیپلماسی از اصول بدیهی حضور در عرصه بین‌المللی است و این شعر حافظ شیرازی تنها در دنیای شعر و ادبیات معنا و مفهوم می‌یابد که «یار با ماست، چه حاجت که زیادت طلبیم؟ دولتِ صحبتِ آن مونسِ جان ما را بس»