تهران و قاتلی فرسوده و مترصد فرصت

چند روز بعد از زلزله مهیب ترکیه و سوریه که برخی کارشناسان تلفات نهایی آن را حتی تا ۱۸۰ هزار نفر پیش‌بینی کرده‌اند و همراه با تصاویری که از این واقعه و عملیات آواربرداری در شبکه‌های اجتماعی انتشار می‌یابد، نگرانی عمیقی در جان بسیاری افتاده که البته با خوددلداری‌های متداول پوشیده می‌شود.

به گزارش ایران مامن، این روزها در صفحات و کانال‌های مختلف مجازی، اظهارات «بهرام عکاشه» زلزله‌شناس پس از زمین‌لرزه آذرماه پنج‌سال پیش ملارد که تهران را هم لرزاند دست به دست می‌شود که در برنامه‌ای تلویزیونی می‌گوید: زمین‌لرزه تهران قابل پیش‌بینی نیست اما حتمی است و اگر در تهران زلزله ۷ ریشتری بیاید حداقل ۷ میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند.

«مهدی زارع» رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی بر این باور است که باید درس‌ها را آموخت. در تصاویر منتشرشده در رسانه‌ها دیدید که نوع توسعه جدید در ترکیه شبیه توسعه شهرها و شهرستان‌های ما است، درواقع ما و ترکیه به سمت آپارتمان‌سازی و چندین طبقه شدن خانه‌ها حرکت کرده‌ایم که اصل گرفتاری در این مسئله است.

به نوشته روزنامه «رسالت»، حالا که زلزله باری دیگر رخ نشان داده و زنگ خطر آسیب‌پذیری ایران به صدا درآمده، بهتر است اظهارات پیشین متخصصان زلزله‌شناسی را مرور کنیم؛ اظهاراتی که نشان می‌دهد گرفتاری ما پس از وقوع زلزله فقط به ساختمان‌های چندطبقه محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد گسترده‌ای را دربرمی‌گیرد.

اساسا وقوع زمین‌لرزه مسئله‌ای پیچیده و چندوجهی‌ است و این موضوع مکرر مطرح‌شده که زلزله ۷ ریشتری در تهران یک سناریو وحشتناک و غیرقابل تجسم است. «فریبرز ناطقی الهی» رئیس انجمن مهندسی زلزله ایران و بنیانگذار مقاوم‌سازی و مدیریت بحران زلزله مستمر و پیوسته در این رابطه هشدار داده و بارها نگرانی‌اش را این‌گونه ابراز کرده است: به نظرم اصلا درباره‌اش فکر نکنیم چون ابعادش قابل‌تصور نیست، آسیب‌پذیری به پارامترهای مختلفی بستگی دارد مثل محتوای فرکانسی، طول مدت‌زمان رخداد و قدرت زلزله و البته بازهم به بستر خاک بستگی دارد. خاک ما از شمال تا جنوب تهران ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر آبرفت است، اینجا اتفاقات مختلفی می‌افتد، پس نمی‌توان خیلی نسخه پیچید ولی تصور مهندسی من این است که بزرگ‌ترین فاجعه ۳ قرن گذشته در تهران رخ می‌دهد.

در یک سخنرانی هم گفتم شاید بزرگنمایی هم کرده باشم ولی گفتم باید مثل چرنوبیل ماشین‌های بتون اینجا را مسدود کنند. چون در این حالت، تحت هیچ شرایطی ما امداد، نجات، جست‌وجو، آزاد کردن مردم از زیر آوار، حمل‌ونقل و … نداریم و باید منتظر آمار وحشتناک مرگ‌ومیر، موش‌های تهران، آتش‌سوزی بعد از زلزله و … باشیم.

من همیشه گفتم که درباره بعد از زلزله وقتی چشمانم را می‌بندم شهر را با آتش می‌بینم. در ۹۰ درصد خانه‌ها علمک‌ها پشت دیوارهای آجری هستند که خواهند ریخت و پشت این دیوارهای آجری هم کنتور برق وجود دارد. دیوار آجری می‌ریزد، علمک می‌شکند، برق جرقه می‌زند و تا تخلیه گاز تهران بزرگ بخواهد صورت بگیرد ما سوختگی وحشتناکی خواهیم داشت. فرض کنید ۲۰ درصد ساختمان‌ها سالم باشد، شهری که ۸۰ درصدش از بین رفته و شریان‌های حیاتی دیگر در خدمت نیست دیگر به چه دردی می‌خورد؟ یک‌بار به مردم تهران گفتم اگر می‌توانند از تهران بروند، این حرف دل من است. من هم اگر می‌توانستم بدون شک دست خانواده و مادرم را می‌گرفتم و از این شهر می‌رفتم. اصل قضیه این است که دولت وظیفه‌ بسیار حساسی دارد که آن را نادیده می‌گیرد، در تهران شهرداری، شهرداری مناطق و شورای شهر کلید اصلی این شهر هستند. من در تمام بحث‌ها گفتم که توسعه تهران در توقف توسعه تهران است! یعنی تهران نباید به سمت گسترش برود.

شاید شهرداری به پیامدهای جمعیت ۱۹ تا ۲۰ میلیونی این شهر پی نبرده وگرنه همین‌الان باید گروه‌های اضطراری شکل بگیرد تا از این اتفاق ممانعت شود.

اخبار مرتبط:

زلزله کِی و کجا بیشتر سراغ ایرانی‌ها می‌آید؟

جغرافیایی زلزله‌زده که کمک می‌خواهد

در این باره همچنین، «علی بیت اللهی» مدیر بخش مرکز زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با فرارو هشدار داده است: در کلان شهر تهران بر اساس آمارها، حدود یک چهارم پلاک‌های ثبتی در بافت فرسوده است؛ بافتی که گذر‌های تنگ و ساختمان‌های ناپایدار با تراکم جمعیتی بالا دارد. اگر روزی نه در تهران که در مجاورت تهران زلزله‌ای با بزرگی زلزله تهران رخ بدهد، این ساختمان‌های داخل تهران که در این بافت فرسوده قرار دارند، به هیچ وجه باقی نخواهند ماند. دوباره تاکید می‌کنم که زلزله خارج از تهران رخ بدهد از این‌ها چیزی باقی نخواهند ماند. حالا شما تصور کنید که درداخل تهران یک زلزله بزرگ رخ بدهد، چه خواهد شد.

«مسعود مجرب» دیگر زلزله‌شناسی است که در تشریح نتایج زلزله به «جام جم» گفته است: در سال‌های اخیر هیچ یک از کلانشهرهای کشور دچار زلزله  نشده است که متوجه شویم زلزله بزرگ در کلانشهرها چقدر فلج کننده خواهد بود. به همین دلیل اگر چنین حادثه‌ای در تهران اتفاق بیفتد، احتمال وقوع خطراتی مانند اشغال کشور نیز وجود دارد، مانند آنچه که مدتی پیش در هائیتی اتفاق افتاد.

به گفته مجرب مطالعاتی نیز در سال ۲۰۰۳ از سوی آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن (جایکا)  انجام شده است که در آن احتمال داده شده ‌ که در صورت وقوع زمین لرزه در تهران حدود ۳۸۰ هزار نفر کشته خواهند شد.علاوه بر این از سوی برخی کارشناسان نیز مطرح شده است که در صورت وقوع زلزله‌ای بزرگ در تهران تعداد کشته‌ها به حدود دو میلیون نفر نیز خواهد رسید.