برنده و بازنده تغییرات اقلیمی خاورمیانه

به گزارش ایران مامن، سازمان‌های اطلاعاتی کشورها و نهادهای بین‌المللی در سال‌های اخیر نسبت به وقوع اثرات مخرب گرمایش تدریجی زمین و تغییرات آب‌ و هوایی هشدار داده‌اند؛ هشدارهایی که نهایت دستاورد آن امضای توافقنامه آب ‌و هوایی پاریس به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهانی بود؛ توافقی که پیش‌نویس آن در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل نهایی شد.

سازمان‌های اطلاعاتی بسیاری از کشورها ازجمله ایالات ‌متحده هشدار داده‌اند که تغییرات اقلیمی زودتر از آنچه تصور می‌شد باعث بی‌ثباتی و درگیری در سراسر جهان خواهد شد. این درگیری‌ها به ویژه در یازده کشور آسیایی، آمریکای لاتین و خاورمیانه اتفاق خواهد افتاد. «ان‌بی‌سی‌نیوز» مدعی شده این گزارش‌ها تصویر وحشتناکی از خطرات فزاینده ناشی از تغییرات رادیکال در آب ‌و ‌هوای جهان را نشان می‌دهد زیرا در این شرایط کشورها به زودی برای کاهش ذخایر آب و غذا با یکدیگر رقابت می‌کنند و در عین حال با امواج مهاجرت به آن سوی مرزها مواجه هستند. اتفاقاتی که به تدریج به عنوان نقاط اشتعال تنش‌های ژئوپلیتیکی به‌ویژه پس از سال ۲۰۳۰ عمل کرده و کشورها و مناطق کلیدی را با خطرات فزاینده بی‌ثباتی و نیاز به کمک‌های بشردوستانه مواجه می‌دارد.

در  گزارش‌های موجود همچنین ادعا شده که کاهش درآمد نفت و سایر سوخت‌های فسیلی احتمالاً کشورهای خاورمیانه را که انتظار می‌رود از گرمای شدید و خشکسالی طولانی‌تر رنج  ببرند، تحت فشار شدیدتری قرار خواهد داد.

در گزارش پنتاگون نیز ذکر شده ‌است که افزایش دما در این کشورها عواملی را تشدید می‌کند که می‌تواند بر شرایط اقتصادی و اجتماعی تأثیر بگذارد و به رویدادهای مهاجرت گسترده یا بحران‌های سیاسی، ناآرامی‌های داخلی، تغییر توازن قدرت منطقه‌ای یا حتی شکست دولت‌ها بیانجامد. گزارش کاخ سفید این نوع مهاجرت ناشی از تغییرات آب ‌و هوایی را عاملی برای ایجاد فشار بیشتر بر متحدان و شرکای آمریکا می‌داند که باعث می‌شود تا مهاجران به کشورهای دموکراتیک و باثبات پناه ببرند؛ کشورهایی که به کنوانسیون‌های بین‌المللی در مورد پناهندگی پایبند هستند.

در این ارزیابی تازه کاخ سفید عنوان شده ‌است که روسیه، چین و «سایر دشمنان» می‌توانند به دنبال سوءاستفاده از اثرات تغییرات آب و هوایی برای سوق ‌دادن مهاجران به سوی ایالات ‌متحده و کشورهای متحدش باشند تا از این طریق باعث بی‌ثباتی بیشتر در میان متحدان و شرکای ایالات ‌متحده شوند و کشورهای متخاصم آمریکا را نیز به طور نسبی تقویت کنند. همچنین اگرچه روسیه خود نیز با مشکلاتی از جمله تغییرات‌اقلیمی از جمله سیل و آتش‌سوزی بیشتر در جنگل‌ها مواجه خواهد شد اما مسکو در مجموع می‌تواند از این بحران سود ببرد زیرا زمین‌های بیشتری برای کشت و استخراج منابع خواهد داشت و همچنین مسیرهای دریایی جدید در قطب شمال که قبلاً غیرقابل دسترس بودند را به دست خواهد آورد.

هرچند موارد مرتبط با اثرات تغییرات اقلیمی بر ژئوپلتیک جهانی در گزارش دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی ایالات‌ متحده که اشتراکاتی نیز با گزارشات اطلاعاتی کشور استرالیا و کانادا و همچنین گزارش مشترک سازمان ملل و اتحادیه اروپایی دارد یک تهدید وجودی برای بشریت و احتمال تغییر ژئوپلتیک جهانی به نفع دول متخاصم آمریکا و متحدانش را پیش‌بینی می‌کند، اما بنا بر ادعای وبسایت «پراجک‌سیندیکیت» واکنش مناسب دستگاه دفاعی ایالات ‌متحده را در مقابل آن در بر نداشته ‌است زیرا با تعریف سنتی تهدید امنیت ملی در این کشور مطابقت ندارد.

بنا بر گزارش این وبسایت هر چند «ویلیام برنز» مدیر سیا در مصاحبه‌ای ۴۵ دقیقه‌ای که اخیرا در انجمن امنیتی «آسپن» انجام داد پس از پاسخ به پرسش‌هایی در مورد جنگ روسیه و اوکراین، چین، تایوان، ایران و افغانستان تغییرات آب‌ و ‌هوایی را اولویت مهمی برای سیا و جامعه اطلاعاتی ایالات ‌متحده دانست و آن را بزرگترین تهدید وجودی برای ایالات‌ متحده خواند، اما با توجه به تعریف «خطر وجودی» یعنی خطری که می‌تواند باعث فروپاشی تمدن بشری یا حتی انقراض نوع بشر شود، احتمالا برنز چیزی کمتر از این را مدنظر داشته و یک رویداد فاجعه‌بار که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بار آورد و زندگی را از آنچه می‌شناسیم تغییر دهد، مدنظر وی بوده ‌است.

از سوی دیگر با توجه به موارد ذکر شده در خصوص شدت بیشتر بحران در کشورهای آسیب‌پذیرتر منطقه خاورمیانه، آفریقا و برخی از کشورهای آمریکای ‌لاتین که متاثر از شرایط آب ‌و هوایی حساس‌تر و همچنین ضعف قدرت سیاسی و انسجام اجتماعی هستند، موانع به ‌وجود آمده بر سر راه مقابله با بحران تغییرات اقلیمی از سوی این طیف نیز باید مورد بررسی قرار  بگیرد.

از مهمترین مشکلات این گروه از کشورها بر سر راه تحقق اهداف جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی را می‌توان بنا بر ادعای وبسایت «اس‌دبیلوپی‌برلین» در سوءاستفاده حکومت‌های اقتدارگرای این کشورها از کنفرانس‌های بین‌المللی در زمینه تغییرات آب ‌و هوایی و برنامه‌های جهانی در این زمینه برای مشروعیت‌بخشی به دولت‌های خودکامه خود عنوان داشت؛ وضعیتی که البته گاهی به دلیل اجرای نادرست یا ناقص این سیاست‌ها به پیشبرد جهانی اهداف توافقنامه‌های آب ‌و هوایی آسیب جدی می‌زند.

به نوشته تحلیلگر اس‌دبلیوپی‌برلین به عنوان مثال دولت مصر که در سال ۲۰۲۲ کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه تغییرات آب ‌و‌ هوایی کوپ۲۷ را برگزار کرد در واقع با بهره‌بردن از سرویس اطلاعاتی خارجی مصر در اجرای این سمینار که در استراحتگاه ساحلی شرم‌الشیخ برگزار شد و بیش از ۳۰۰۰۰ شرکت‌کننده از سراسر جهان از جمله بیش از ۹۰ رئیس‌ دولت را در تلاش برای ارائه راه‌حل‌هایی برای بحران جهانی آب‌ و هوا گرد هم آورد، در واقع به عنوان فرصتی برای ترسیم چهره‌رهبری مستبد مصر تحت ریاست جمهوری عبدالفتح السیسی به عنوان یک شریک ضروری در مقابله با مشکلات جهانی بهره برد.

مصر همچنین در این کنفرانس به دنبال آن بود تا با توجه به بحران اقتصادی این کشور موضوع تامین مالی اقلیم را که از نظر بسیاری از کشورهای آفریقایی نیز در اولویت قرار دارد در راس برنامه‌های خود قرار دهد تا از این طریق بر شرایط بد اقتصادی خود سرپوش بگذارد.

از سویی دیگر نیز بنا برگزارش وبسایت «هندوستا‌ن‌تایمز» از میان ۱۱ کشور آسیایی اشاره‌شده در گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا که بیشتر در معرض تنش‌های ناشی از تغییرات آب ‌و هوایی قرار می‌گیرند کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان از نظر توانایی خود برای آماده ‌شدن برای پاسخگویی به بحران‌های محیطی و اجتماعی ناشی از تغییرات آب ‌و هوایی به علت ضعف و چنددستگی بیشتر ساختار سیاسی آسیب‌پذیری بیشتری را شاهدخواهند بود و در این میان کشور افغانستان به دلیل حکومت ناکارآمد برآمده از یک گروه تروریستی و همچنین وضعیت جنگ‌زده جنگ زده این کشور بی‌ثبات‌تر از همه به نظر می‌رسد.

این گزارش همچنین به نقش هند و چین به عنوان چهارمین و اولین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای در کاهش گرمای جهانی اشاره ‌دارد که بر خلاف مفاد توافقنامه آب ‌و هوایی پاریس همچنان در مسیر افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود هستند؛ روندی که اقدامات مناسب ایالات ‌متحده و اتحادیه اروپا را به عنوان دومین و سومین تولیدکننده گازهای گلخانه ای در مسیر کاهش انتشار گازهای گلخانه ای خود تحت ‌تاثیر قرار داده ‌است.

در این گزارش همچنین اشاره شده ‌است که هر چند چین و هند هر دو در مسیر استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و کم‌کربن بیشتری حرکت می‌کنند اما به دلیل هزینه‌های پایین‌تر استفاده از زغال ‌سنگ در این کشورها نسبت به سایر منابع انرزی و همچنین به دلایل امنیت ملی که می‌خواهند اتکا به واردات سوخت را به حداقل برسانند، همچنان تلاش می‌کنند تا حوزه‌های صنعت داخلی خود را با اتکا به زغال‌ سنگ اداره و لذا از نوسازی سیستم تامین انرژی خود خودداری کنند.